Eext: op pad met Joop Stroop

Luister naar Joop Stroop voor de opdrachten

In de 17e eeuw bestond Eext uit 28 boerderijen en 240 inwoners. De boerderijen stonden toen verspreid van elkaar. De belangrijkste weg was de doorgaande route, een zandweg, van Emmen naar Groningen.  

De bewoners waren allemaal boer of keuterboer. De boeren hadden een eigen erf, zij waren ‘eigenerfden’. De keuterboeren huurden hun grond van grotere grondbezitters. De eigenerfden waren vaak ook vertegenwoordigd in lokale besturen. De boerderijen gingen over van vader op zoon. Iedereen kende elkaar. 

Rond 1800 had je in Eext onder andere een bakker, een kruidenier en een dorpssmid. De kruidenier was een voorloper van de supermarkt, maar zonder verse producten. Je kocht er meel, suiker, kruiden en schoonmaakartikelen.

Later groeide het dorp en daarmee nam ook het aantal verschillende beroepen toe. Zo had je rond 1900 wel drie bakkers en vijf winkels, waaronder enkele ‘galanterieën’. Als je galanterie op zoekt in het woordenboek, ontdek je dat het ‘hoffelijk gedrag jegens vrouwen’ betekent. In de galanterieën kocht je knopen, draad, vingerhoedjes en andere benodigdheden om zelf kleding en andere zaken te maken. 

Hier op deze plek stonden drie grote boerderijen. In één van deze boerderijen was een van de eerste bakkers van Eext gevestigd. 

Luister naar Joop Stroop voor de opdrachten

Eext is een dorp met wel zeven brinken. Een brink is een soort gemeenschappelijke wei tussen de boerderijen.  Van oorsprong lagen de brinken aan de rand van het dorp. In de loop van de tijd is op en rondom de brinken gebouwd en nu liggen deze brinken allemaal in de bebouwing.  Op de brinken van Eext zijn vooral eikenbomen geplant. Bewoners betaalden een paar centen voor het planten van de boom. Van die boom mochten zij dan later het hout gebruiken.  De traag groeiende eikenbomen werden onder andere gebruikt voor gebinten in de boerderijen. Soms werden er ook essen geplant, dat hout was geschikt voor het maken van gereedschappen, zoals stelen voor schoppen en bijlen.  Tot in begin 20e eeuw liep het vee los op de brinken en door het dorp. Om ervoor te zorgen dat het vee in het dorp bleef en niet de es op liep, lag er rond het dorp een heg. Deze heg is nu nog op een aantal plaatsen te zien. Deze Brink wordt nu gebruikt als plek voor verschillende markten en evenementen.

Luister naar Joop Stroop voor de opdrachten

In 1895 werd hier een boterfabriek opgericht. Van melk werd boter gemaakt, omdat dat langer houdbaar is. Om boter te maken, moet je de room van de melk opkloppen, net als bij slagroom. Je klopt alleen nog langer door en dan ontstaat boter. Van 20 liter melk kun je 1 kilo boter maken.

De boeren brachten elke dag de melk van hun koeien naar de fabriek. In het begin gebeurde het boter karnen met de hand. In 1903 werd de overstap gemaakt naar stoomkracht. 

De melkfabriek is in de vijftiger jaren grondig verbouwd. Heel veel jaren later ging de melkfabriek samen met de DOMO (Drentse Ondermelk Organisatie). In 1976 sloot de fabriek de deuren, omdat de activiteiten verhuisden naar een grotere fabriek in Beilen. 

Luister naar Joop Stroop voor de opdrachten

De kerk is gebouwd in 1841. Toen deze in 2005 werd gerestaureerd, vond men zo’n veertig munten, waarvan de oudste dateert uit 1609.  Je kunt deze muntenvondst bewonderen in dorpsmuseum De Kluis. 

In deze tijd stond er op de plek van de kerk nog een school. Kinderen moesten vroeger nogal wat meenemen voor de school: elke dag een turf voor de kachel en elke maandag schoolgeld: enkele munten van hen zijn waarschijnlijk door de spleten in de vloer gevallen.

Deze vondst geeft aan dat kinderen in de 17e eeuw in Eext al onderwijs kregen. Bewijs daarvan is ook nog te vinden in een oud boek uit 1671, met daarin de namen van de eigenerfde boeren in de omgeving. Achter de namen staat sporadisch een ondertekening, meestal was dat een kruisje, ofwel een handmerk (een persoonlijk merkteken van analfabeten). Maar achter alle namen van de boeren uit Eext staan echte handtekeningen. Zij konden dus allemaal schrijven en dat was toen erg bijzonder. 

De kerk in Eext is nu eigendom van de Stichting Oude Drentse Kerken, onderdeel van Stichting Het Drentse Landschap. Deze mooie plek is nu beschikbaar voor bijeenkomsten, festiviteiten, concerten, films en vergaderingen.

Luister naar Joop Stroop voor de opdrachten

In 1955 werd in Eext door een coöperatie een gezamenlijk vriesgebouw opgericht, op grond van de melkfabriek. In het vriesgebouw kon iedereen een diepvrieskluis huren om daarin vlees en groenten te bewaren. 

In de loop der jaren kon elk huisgezin zich een eigen koelkast en vriezer veroorloven. Daardoor veranderde de functie van dit gebouw. Nu is het een museum, dat vertelt over de geschiedenis van dit dorp. Je kunt hier veel te weten komen over de oude beroepen in een vroegere dorpsgemeenschap. 

Luister naar Joop Stroop voor de opdrachten

Eext had vroeger een aantal grote schaapskuddes. Om verspreiding van ziektes te voorkomen werden deze kuddes uit elkaar gehouden. De Middenstraat scheidt het dorp in twee delen, het noordelijke en het zuidelijke gedeelte. Zo wisten de boeren welke schapen van hen waren. 

De schapen hielden ze voor de bemesting van het land en voor de wol. Om de mest op te kunnen vangen, overnachtten de schapen ‘s nachts in een schaapskooi, waar heideplaggen op de bodem werden gelegd. De mest werd samen met heideplaggen op de es gebracht om de bodem te verbeteren. Nu zie je hier veel boerderijen met rieten daken, maar vroeger dekte men het dak met stro. Stro is de overblijvende stengel van koren na het dorsen.  Het stro van het boerderijdak moest om de zes jaar vervangen worden. Omdat er niet in één keer zoveel stro beschikbaar was, werd elk jaar eenzesde van het dak van nieuw stro voorzien. 

Luister naar Joop Stroop voor de opdrachten

Hier staan we stil bij de bomen zelf, want deze bomen zijn al honderden jaren oud!  Het dorp en de omgeving zijn in de laatste 100 jaar sterk veranderd. In 1922 was hier in de omgeving alleen maar heide. 

Staatsbosbeheer kocht van verschillende boeren de heidevelden aan. De heer Brinksma was in Eext de eerste boswachter. Er werden in de omgeving twee- tot driehonderd werklozen ingezet om deze woeste grond te ontginnen. De heide verdween en er werden boompjes geplant.  Op de heidevelden zijn toen veel naaldbomen geplant, maar vanaf 1923 hebben de schoolkinderen van Eext hier gedurende 13 jaar zo’n 250 eiken per jaar gepland. Toen boswachter Brinksma in 1960 met pensioen ging, waren al deze kleine boompjes uitgegroeid tot een groot bos en daar genieten nu dagelijks nog veel mensen van.  

Luister naar Joop Stroop voor de opdrachten

Je staat hier bij de coöperatieve dorpswinkel. Vroeger zat hier ook al een kleine supermarkt, maar op een gegeven moment was die niet meer rendabel. De laatste winkel van het dorp moest sluiten.

Omdat veel bewoners een winkel in het dorp misten, is een aantal dorpsbewoners deze coöperatieve zaak gestart. Ze begonnen met vrijwilligers, maar ondertussen zijn er ook enkele betaalde krachten aan de slag.  De winkel draait op de marge van de omzet, de inzet van vrijwilligers en de bijdragen van leden en donateurs. Zo regel je dat samen, in een dorp met ongeveer 1400 inwoners. 

Luister naar Joop Stroop voor de opdrachten

Hier woonde tot ongeveer 1800 de Schulte. De Schulte hield zich bezig met vrijwillige rechtshandelingen, zoals publieke verkopingen en de regeling van erfenissen. Ook bij rechtspraak was de Schulte actief, verder inde hij boetes. 

Vanaf 1600 was Drenthe een vrij gewest binnen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Het werd ook wel het Vrije Landschap Drenthe genoemd. Drenthe was toen opgedeeld in 6 dingspillen, rondom Eext was dat de Rolderdingspil. 

Deze dingspillen waren voornamelijk in de rechtspraak van belang. Binnen deze gebieden lagen een of meer kerspelen: een kerkdorp en een aantal kleinere dorpen en gehuchten. In ieder kerspel was een Schulte aangesteld.  Het gebouw bevatte ook een aantal gevangeniscellen. Zoals je ziet, staan de bomen een stuk van het huis af. Vroeger liep het gebouw door tot aan deze gigantische bomen. 

Luister naar Joop Stroop voor de opdrachten

In Eext hadden ze ook een eigen brouwerij, tot in 1890. Bij het bierbrouwen gebruikt men hop. Deze plant groeit hier nog steeds. 

Je bent alweer bijna op het einde van de route. En dat brengt ons bij het laatste feit dat we willen delen over dit dorp, dat gaat over het aankondigen van het einde. In Eext had men vroeger een leedaanzegger. Dit was een persoon in een zwart pak met een hoge hoed, die iedereen berichtte als er iemand was overleden. Hij fietste van huis naar huis: “Heden is overleden…” Dit beroep werd overbodig met de komst van de rouwkaarten en natuurlijk de postbode. En zo blijft niets zoals het was, maar toch veel nog bij het oude.