Handboek voor pioniers
Vier onmisbare tips voor het opzetten van een kleine gemeenschap met grote impact.
Introductie
Steeds meer mensen kiezen ervoor om in hun persoonlijke leven bij te dragen aan een duurzame toekomst. Voor de een betekent dat een dieet met minder vlees, terwijl de ander er naar streeft om plasticverbruik te verminderen. Sommige mensen nemen nog een stapje verder en stellen duurzaamheid centraal in hun wonen, leren en werken, zoals de pioniers van LiberTerra.
Wat is LiberTerra?
LiberTerra is bezig met het opzetten van een gemeenschap op een braakliggend terrein van 0.5 ha in het recreatiegebied Geestmerambacht. Het doel is om met een groep ambitieuze mensen naar duurzaamheid te streven op het gebied van leren, wonen en werken. De bewoners in deze gemeenschap wonen op een duurzame manier in tien unieke tiny houses, niet alleen geïntegreerd in de natuur, maar ook in de wijdere gemeenschap van Geestmerambacht. Op deze manier hopen ze met elkaar en hun omgeving te streven naar een duurzame toekomst.
Handboek
Om te kijken hoe zo’n gemeenschap het beste kan worden opgezet, heeft LiberTerra de wetenschapswinkel van Universiteit Wageningen ingeschakeld. Naar aanleiding hiervan zijn twee onderzoeken opgestart. Ten eerste, een onderzoek naar lessen die geleerd kunnen worden van zes andere kleinschalige gemeenschappen die ook zijn opgezet om samen ecologische waarden na te streven. Ten tweede is er een stakeholderanalyse en een samenwerkingsstrategie opgesteld om te onderzoeken met wie en op welke manier LiberTerra concreet kan samenwerken en kan leren met de wijdere gemeenschap van Geestmerambacht. De uitkomsten van deze beide onderzoeken zijn in deze storymap vertaald naar een handboek met de belangrijkste lessen om mee te nemen voor andere toekomstige pioniers!
Inspireer elkaar!
We beginnen ons verhaal op een braakliggend terrein in Koedijk, Noord-Holland. Dit terrein is de plaats waar een groep pioniers hun duurzame droom willen realiseren.
Vanuit het uitgangspunt om met een kleinschalige gemeenschap duurzame nieuwe vormen van wonen, leren en werken te ontdekken met een positieve impact op de maatschappij, wordt er gezocht naar een groep mensen die deze ambitie delen. Vervolgens is een actieve dialoog tussen deze bewoners essentieel om een balans te vinden tussen persoonlijke én gezamenlijke ambities. Door waarden en doelen gezamenlijk vast te leggen in een visie, kun je als groep ergens op terugvallen, terwijl er binnen deze visie nog genoeg ruimte is voor ieder zijn of haar persoonlijke visie, zoals te zien in de video op slide 2.
Tijdens het onderzoek hebben studenten van Wageningen een workshop gedaan met de toekomstige bewoners van LiberTerra om een visie op te stellen. Dit leidde tot productieve discussies over wat precies duurzaamheid voor de individuele bewoners betekende. Hiernaast staat de uiteindelijke visie, waarin de grootte van de woorden weergeeft hoeveel nadruk de bewoners wilde leggen op dit aspect (Zie slide 3).
In conclusie, een stuk grond om toveren in een duurzame gemeenschap doe je niet alleen, dus inspireer elkaar!
Voorbij fysieke realisatie
Nu het duidelijk is waar LiberTerra als groep voor staat, gaan we naar de beleidsmakers, die cruciaal zijn voor de opstart van het project, maar ook zeker daarna. In het geval van LiberTerra hebben ze vooral veel samengewerkt met het recreatieschap en de Provincie Noord-Holland, op dus naar Haarlem!
Het opzetten van een tinyhouse gemeenschap is geen makkelijke opgave. Zeker in de eerste fase van het project kunnen er nog veel onzekerheden zijn. Het is dan ook niet gek dat er de neiging kan zijn om de aandacht toe te spitsen op de fysieke realisatie van het project. Denk hierbij aan het regelen van een vergunning, het afspreken van de pacht huur, aanleg van gas, elektriciteit, water en riool, de aankoop van tinyhouse materialen, een design maken enzovoorts. Dit proces kan frustrerend zijn en met name beleidsmakers worden soms gezien als een last eerder dan een hulp.
"Zij [ambtenaren] willen ook dat er glasvezel internet komt, wat duurdere maandelijkse kosten zijn dan via kabel. En de bedoeling is niet dat er hoge kosten komen, past niet bij manier van leven"
Het is de rol van de ambtenaar om te zorgen dat een project binnen wet- en regelgeving past en het kan dus zijn dit tot teleurstellingen leidt. Doch is het belangrijk om de banden met de beleidsmakers goed te onderhouden, zowel tijdens de eerste fase alsook daarna. Juist in latere fases kunnen beleidsmakers een belangrijke rol spelen in het succes van de tiny house village. Bijvoorbeeld door gezamenlijke evenementen te organiseren en te bemiddelen in het vinden van contacten voor projecten.
"Duurzaamheid staat hoog op de agenda, er komen mensen vanuit Provincie en tweede kamer naar ons om te kijken, dus ze [gemeente] zien ons ook als paradepaardje."
In conclusie, denk verder dan alleen de fysieke realisatie en houdt de banden met beleidsmakers warm!
Integratie in de gemeenschap
We vervolgen onze reis naar een andere groep die cruciaal is voor het succes van LiberTerra, de wijdere gemeenschap van Geestmerambacht.
Tiny house gemeenschappen hebben de potentie om de wereld te verrijken met nieuwe manieren van wonen, leren en werken. Vaak zijn mensen die de stap zetten naar tiny wonen erg gedreven en dragen idealen als duurzaamheid hoog in het vaandel. Doch is het inspireren van anderen geen eenvoudige opgave.
Ten eerste is er het risico dat men gaat preken voor eigen parochie en enkel mensen aantrekt met dezelfde duurzame idealen. Om een breder publiek te bereiken is een proactieve en open houding naar andersdenkenden essentieel.
Ten tweede is er het risico dat de tinyhouse gemeenschap overkomt als ‘beter’ en dat er een normatieve ondertoon in de relatie met de buurt sluipt. Dit kan averechts werken, maar dit risico is te vermijden. In plaats van anderen te inspireren als voorbeeld, kan LiberTerra inspireren door samen te ontdekken. In samen ontdekken ligt het einddoel nog niet vast en de vraag over wat duurzaam is, ligt nog open. Vanuit dit perspectief kan met een open en nieuwsgierige houding contacten met de buurtbewoners en ondernemers ontstaan. Wat zijn de belangen en visie van duurzaamheid van de buurt? Het is vanuit deze houding dat er langzaam gezocht kan worden naar duurzame samenwerkingen. Bovendien is er in elke buurt wel iets bijzonders te ontdekken, zo wordt in Koedijk ieder jaar een prachtige grondelvaart georganiseerd (zie slide 2!)
In het voorbeeld van LiberTerra is een enquête onder buurtbewoners gehouden (zie slide 3 en 4). Deze enquête kan een brug slaan tussen de ambities van de buurt en die van LiberTerra. Zo lijkt te buurt de erg geïnteresseerd te zijn in meer activiteiten voor kinderen en jongvolwassen te zien en een open dag.
In conclusie, hoe fantastisch mooi je eigen tiny houses ook zijn, vergeet niet met een open houding de buurt te benaderen.
Minder is meer op de lange termijn
Voor het einde van deze storymap, gaan we naar waar we begonnen: de locatie van LiberTerra. De bewoners zijn volop bezig met het bouwen van hun gemeenschap en het ontwikkelen van allerlei nieuwe ideeën. Na de fase van exploratie is het belangrijk om strategische keuzes te maken. Geen keuzes maken draagt het risico met zich mee te blijven hangen in een explorerende fase. Wanneer aandacht en middelen verspreid zijn over een scala aan initiatieven die niet optellen tot een groter geheel blijven transformatieve resultaten uit. Het is dus zaak te zijner tijd strategische keuzes te maken teneinde uit te blinken op een specifiek gebied. In grote lijnen begint dit met het kiezen van een oplossingsrichting voor duurzaamheid.
Een technische oplossingsrichting probeert duurzaamheid te verwezenlijken door in te zetten op technologische innovatie. Bijvoorbeeld door stroom lokaal op te wekken met zonnepanelen of regenwater te zuiveren voor lokaal gebruik. Een tinyhouse project heeft bij uitstek potentie om nieuwe technologieën uit te testen.
Een ecologische oplossingsrichting zet in op natuurlijke middelen om duurzamer te worden. Eigen voedsel verbouwen met permacultuur, leven met minder en een voedselbos zijn goede voorbeelden van deze oplossingsrichting.
Een sociale oplossingsrichting zet in op de kracht van gemeenschap om duurzaamheidsvragen aan te pakken. De deeleconomie is hier een goed voorbeeld van.
Deze oplossingsrichtingen sluiten elkaar niet uit maar een project heeft gelimiteerde tijd en middelen. Als er geambieerd wordt een innovatief voorbeeldproject te zijn dan is het van belang om uit te blinken. Dit kan alleen bereikt worden door de aandacht te bundelen. De oplossingsrichting zoals hierboven zijn hierin een eerste stap maar gedetailleerde uitwerking is nodig. In conclusie, minder is meer op de lange termijn.
Het creëren van een visie
Het ontwikkelen van een gezamenlijke visie is een dynamisch en inspirerend proces. Bewoners van LiberTerra werd gevraagd hun persoonlijke visie vast te leggen middels een video (zie boven). Op basis van deze video's hebben studenten van Wageningen Universiteit belangrijke thema's geïdentificeerd en een eerste hand gelegd aan een gezamenlijke visie. In de video hieronder zie je hoe de bewoners hiermee aan de slag zijn gegaan.
Tijdens een workshop creëren de bewoners van LiberTerra een gezamelijke visie.
Oefenen baart kunst
Naast het creëren van een visie is de band met beleidsmakers en de buurt essentieel. Het kan een goed idee zijn om eerst te oefenen in een veilige setting. Tijdens een workshop verzorgd door Wageningen Universiteit hebben bewoners de visie vertaald naar een concrete activiteit. Deze activiteit werd vervolgens gepresenteerd aan de gemeente en buurt. De video hieronder toont de presentatie van een groepje bewoners.
Tijdens een oefen workshop bedenken bewoners van LiberTerra een activiteit en presenteren deze aan de gemeente en de buurt.
Conclusie
De bewoners van LiberTerra hebben ondertussen hun grasveld omgetoverd naar een inspirerende plek vol tiny houses en duurzame ideeën. Wil je meer weten over hoe de bewoners van LiberTerra Geestmerambacht de vier kansen en uitdagingen uit dit handboek hebben aangepakt kijk dan op hun website . Zo zijn ze druk bezig met hun volgende project, de ontwikkeling van een kenniscentrum. Ze hebben al meegedaan met een aantal evenementen in de buurt en voelen zich steeds meer thuis in Geestmerambacht. Bovendien zijn ze bezig met een samenwerkingsovereenkomst met het recreatieschap, een mooi voorbeeld van lange termijn samenwerking met beleidsmakers. Nederland kan meer van dit soort inspirerende plekken gebruiken, heb jij het in je om een pionier te zijn?
Samengevat hieronder de 4 lessen uit dit handboek voor pioniers:
Meer weten?
Blijf op de hoogte van de voortgang van de LiberTerra Geestmerambacht gemeenschap via de Facebook pagina of website . De volledige onderzoeksrapporten worden binnenkort gepubliceerd op de website van de wetenschapswinkel .
