In dit kaartverhaal lees je over de mogelijkheden om de gevolgen van een overstroming te beperken in een gebied en welke maatregelen hierbij passen.
Deze kaart sluit aan op de derde stap uit de kaartwijzer van het kaartverhaal overstroming. Lees hieronder meer over de kaart en hoe je deze gebruikt.
Wat zijn mogelijkheden voor gevolgbeperking?
Onze waterkeringen zijn sterk, maar ze bieden ons geen absolute veiligheid. Er blijft een kans bestaan op overstromingen. Er kunnen extremere situaties ontstaan dan die waarop de waterkeringen volgens de normen zijn ontworpen. Het ‘overstromingsrisico’ is een veelgebruikt begrip om hier vat op te krijgen. Een eenvoudige manier is om het overstromingsrisico te berekenen als kans maal gevolg van een overstroming. Je kunt het overstromingsrisico via 5 veiligheidslagen verkleinen:
- Laag 1: Preventie: Je kunt de kans op een overstroming verkleinen door dijken, duinen en waterkeringen te versterken.
- Laag 2: Gevolgbeperking: Je kunt de gevolgen van een overstroming beperken met slimme maatregelen in de ruimtelijke inrichting.
- Laag 3: Crisisbeheersing: Je kunt het aantal slachtoffers als gevolg van een overstroming beperken door crisisbeheersing.
- Laag 4 Herstel: Als er toch schade optreedt, wordt het snel en klimaatrobuust hersteld.
- Intergraal onderdeel Waterbewustzijn (laag 0): Nederlanders moeten zelfredzamer worden door meer bewust te zijn van de risico's.
De kansen voor gevolgbeperking in dit kaartverhaal gaan over laag 2 en laag 3. We maken onderscheid tussen drie categorieën maatregelen
- Schade voorkomen: maatregelen die ervoor zorgen dat bij overstromingen geen schade optreed aan gebouwen en elektrische installaties in de openbare ruimte en hoofdwegen begaanbaar blijven.
- Schade beperken: maatregelen om schade te beperken in geval van een overstroming
- Schuilen en evacueren: maatregelen om veilig te kunnen schuilen of evacueren in het geval van een overstroming
Dit kaartverhaal brengt in beeld waar vanuit de overstromingskenmerken gezien kansen liggen voor deze drie verschillende typen maatregelen.
Wat zie je op de kaart?
De tabel brengt in beeld wat de kenmerken zijn van de overstromingen die op een plek kunnen voorkomen. De tabel heeft 2 assen:
- x-as: de overstromingskans
- y-as: de waterdiepte die hierbij ontstaat
Omgekeerd kan je de tabel gebruiken om gebieden met specifieke overstromingskenmerken te tonen op kaart. Je kunt hierbij meerdere cellen selecteren.
Hoe is de kaart gemaakt?
Per gebied zijn op basis van de beschikbare overstromingsscenario's in LIWO (update februari 2023) de overstromingskenmerken in beeld gebracht voor het jaar 2050: de combinatie van overstromingsdiepte en overstromingskans die optreedt. Door te klikken op de kaart kan een gebied worden geselecteerd. Deze gebieden zijn ingedeeld op basis van overstromingskenmerken: binnen een gebied zijn de overstromingskenmerken vergelijkbaar.
Enkele aandachtspunten bij het gebruiken van de kaart:
- Als er meerdere overstromingsdiepten kunnen ontstaan op een plek, toont de kaart de kleur van de diepste overstroming.
- Nadat je een gebied selecteert, kleurt de tabel de vakjes in waar de overstromingskenmerken gelden. De voorwaarde hierbij is dat op minimaal 5% van het oppervlak van het gebied de overstromingskenmerken kunnen ontstaan. Het kan dus voorkomen dat je na het selecteren van een gebied op de kaart een klein stukje van het gebied in een andere kleur ziet dan in de tabel zichtbaar is.
- Deze tool geeft een goed beeld van de overstromingskenmerken voor gebieden. Ben je op zoek naar de overstromingskenmerken voor een specifieke puntlocatie? Dan kan je Mijn WaterRisicoProfiel gebruiken met gedetailleerdere informatie voor een locatie.
Van overstromingskenmerken naar eisen
Je kunt de tabel gebruiken om te bepalen welke eisen er vanuit gevolgbeperking worden gesteld. De figuur hiernaast geeft twee voorbeelden van een uitwerking naar eisen 1 , met links reguliere functies en rechts vitale en kwetsbare functies . Met het schuifje kun je de twee vergelijken: zo maak je zichtbaar dat bij vitale en kwetsbare functies strengere eisen kunnen gelden. Deze indeling is niet dwingend en kan worden aangepast. De tabel koppelt de categorieën ‘schade voorkomen’, ‘schade beperken’ en ‘schuilen en evacueren’ aan eisen vanuit de overstromingskenmerken. Ook is er een categorie ‘acceptabel risico’ zichtbaar: bij deze overstromingskenmerken worden geen extra eisen gesteld. Een ander voorbeeld dat op basis van overstromingskenmerken handelingsperspectief geeft voor vitale en kwetsbare functies, is ontwikkeld door Netwerk Water en Klimaat 2 .
1 MRA (2021) Basisveiligheidsniveau Klimaatbestendige Nieuwbouw 3.0 voor standaard bebouwing
2 Netwerk Water en Klimaat (2022) Ambitiedocument Vitale en Kwetsbare functies
Welke maatregelen passen hierbij?
Wat is een geschikte maatregel voor gevolgbeperking? Twee belangrijke factoren om dit te kunnen bepalen zijn de overstromingsdiepten en het schaalniveau waarop je naar een locatie kijkt. De tabel hieronder bevat bijna zestig maatregelen die je voor gevolgbeperking kunt nemen. Per combinatie van overstromingsdiepte en schaalniveau worden de maatregelen getoond die hier het beste bij passen. De tabel hieronder is interactief en linkt door naar de database gevolgbeperking op het Kennisportaal . Door op een vakje van deze tabel te klikken word je doorgeleid naar de selectie maatregelen.
KEA gevolgbeperking
Wat kun je wel en niet met deze informatie?
Dit kaartverhaal geeft inzicht in de mogelijkheden voor gevolgbeperking vanuit de overstromingskenmerken van een gebied. Jaarlijks wordt dit kaartverhaal geüpdatet op basis van de nieuwste overstromingsscenario's uit LIWO. Deze inzichten kunnen worden gebruikt om te bepalen in welke gebieden je eisen stelt voor het voorkomen van schade, het beperken van schade en voor schuilen/evacueren. Daarnaast kun je met de maatregelendatabase inzicht krijgen in maatregelen die passen bij je gebied en de opgave. Voor een gedetailleerder beeld van de overstromingskenmerken op locatieniveau kun je Mijn WaterRisicoProfiel gebruiken.
De kansrijkheid van maatregelen hangt in de praktijk niet alleen af van hoe groot de kans is dat een locatie overstroomt en hoe diep dat dan is. Het hangt bijvoorbeeld ook af van investeringen op een locatie die om andere redenen worden gedaan. De kaarten zijn bedoeld om gemeenten, provincies (via omgevingsvisies en adaptatiestrategieën), waterschappen (via de watertoets) en bedrijven meer inzicht te geven in de mogelijkheden van maatregelen om de gevolgen van een overstroming te beperken. Je kunt de kaarten bijvoorbeeld gebruiken bij het ontwerpen van nieuwbouwlocaties of het herinrichten van huidige locaties, waarbij al rekening wordt gehouden met overstromingsrisico’s.
Bij de regionale keringen zijn we uitgegaan van de huidige provinciale norm. Bij de primaire keringen zijn we uitgegaan van de maximaal toelaatbare overstromingskans die volgens de Waterwet in 2050 geldt. In werkelijkheid voldoen veel primaire waterkeringen nog niet aan deze toekomstige veiligheidsnorm. Daarom kan de plaatsgebonden overstromingskans op veel plekken in werkelijkheid groter zijn. Dit geldt niet voor de gebieden langs de duinenkust: vanwege de 'oversterkte' van deze kust is de huidige situatie veel veiliger dan de norm voor 2050. Vanwege de lagere overstromingskans is gevolgbeperking – ook in 2050 – op deze plekken minder kansrijk. We hebben de overstromingsscenario’s gekozen op basis van de overstromingsscenario’s uit het Landelijk Informatiesysteem Water en Overstromingen (LIWO) .
