Wat maakt samenwerking succesvol?

In veel HWBP-projecten werken overheden met elkaar en belanghebbenden samen om oplossingen voor waterveiligheid te ontwikkelen die verschillende maatschappelijke waarden meekoppelen of integreren. Om de kansen op een succesvolle samenwerking te vergroten, dienen waterschappen daarvoor projectmanagers te werven met vaardigheden om te verbinden, partijen te stimuleren om met middelen bij te dragen en een samenwerkingsproces te faciliteren dat partijen motiveert om samen te werken en de benodigde kennis en expertise te genereren.

Ik vind Nederland een voorbeeldland als het gaat om samen werken voor integrale ruimtelijke ontwikkelingen. Maar dan fascineert het me dat de overheid en publieke organisaties het nog beter willen doen, uiteraard vanwege de beperkte fysieke ruimte voor concurrerende maatschappelijke waarden en de alarmerende scenario's voor klimaatverandering. Als PhD-onderzoeker in het All-Risk-programma onderzoek ik hoe de al goed doordachte samenwerkingspraktijken nog verder kunnen worden verbeterd en doe ik aanbevelingen voor nog betere resultaten. Deze aanbevelingen komen nu op een mooi moment gezien de lopende discussies rond de samenwerkingsverplichtingen in de Omgevingswet en de doelstelling van het kabinet om de samenhang tussen verschillende projecten en activiteiten op het gebied van ruimtelijke ordening, milieu en natuur te verbeteren.

Ik heb een survey-onderzoek uitgevoerd waarbij ik eerst de succesvolle projecten heb geïdentificeerd op basis van de bovenstaande drie criteria en om vervolgens de succesfactoren te bepalen die bepalend waren voor het succesvol zijn van de projecten. De enquête is verspreid tussen september en november in 2020 en had ongeveer 350 respondenten die bij 26 lopende dijkversterkingsprojecten betrokken waren. In de enquête heb ik verschillende vragen gesteld over het samenwerkingsproces en de resultaten. De respondenten vertegenwoordigden verschillende groepen belanghebbenden, hoewel de meesten werkzaam waren in overheidsorganisaties: rijksoverheid, provincies en gemeenten overheden en waterschappen. 47 % van de respondenten was werkzaam bij de waterschappen, wat kan worden verklaard door hun belangrijke rol als grootste beheerder van de primaire waterkeringen.  Vervolgens heb ik een kwalitatieve vergelijkende analyse (QCA) uitgevoerd om de projecten systematisch te vergelijken en de relaties tussen verschillende factoren en de resultaten van deze projecten te onderzoeken. Uit enquêteresultaten blijkt dat vijf factoren belangrijk zijn voor succesvolle samenwerking, hoewel in verschillende mate en combinaties (paden).

Over het algemeen zijn er volgens de respondenten van de enquête al veel voorbeelden van succesvol meekoppelen en samenwerkingsprojecten binnen het HWBP. De rol van projectmanagers met verbindende vaardigheden is essentieel om dit succes in het samenwerkingsproces te bereiken. Opdrachtgevers zouden op strategische wijze managers kunnen werven met uitgebreide ervaring in het managen van grootschalige integrale projecten. Ook de bereidheid van samenwerkende partijen om financieel bij te dragen is een belangrijk succesfactor voor de projecten. Deze twee factoren worden in de meest succesvolle projecten echter aangevuld met een goede betrokkenheid van partijen, een hoge motivatie en de nodige expertise & kennis. De vraag is nu hoe we deze succesfactoren voor toekomstige gebiedsontwikkelingsprojecten we verder kunnen ontwikkelen en bevorderen. Niet alle succesfactoren hoeven aanwezig te zijn om succesvolle integrale projecten te realiseren. De aanwezigheid van sommige factoren kan de afwezigheid van andere factoren compenseren. Daarom moeten opdrachtgevers niet worden ontmoedigd als genoemde succesfactoren in eerste instantie niet aanwezig zijn. Ze zouden zich in plaats daarvan moeten concentreren op mechanismen om te behouden wat ze hebben en de ontbrekendefactoren te versterken en promoten.

Dit verhaal is gebaseerd op de volgende Engelstalige/ vrije toegang publicaties:

• Emma Avoyan, Arnoud Lagendijk, Sander Meijerink & Maria Kaufmann. Examining necessary and sufficient collaborative conditions for achieving output performance of the Dutch flood protection program, Journal of Public Administration Research and Theory, forthcoming
• Avoyan, E. (2021).  Inside the black box of collaboration: A process-tracing study of collaborative flood risk governance in the Netherlands . Journal of Environmental Policy & Planning, 0(0), 1–15.  https://doi.org/10.1080/1523908X.2021.2000380 
• Emma Avoyan & Sander Meijerink (2021) Cross-sector collaboration within Dutch flood risk governance: historical analysis of external triggers. International Journal of Water Resources Development, 37:1, 24-47, DOI:  10.1080/07900627.2019.1707070