Kòrsou ta kambia

Jay i laman kayente

Jay, un instruktor di buseo eksperensiá na Kòrsou, ta guia su grupo di kursista den e awa blou i kalmo di Caracasbaai. Solo ta haltu na shelu i e kalor ta kasi palpabel.

Despues di un mainta di sambuyamentu ku hopi aventura, atmirando e mundu supmarino kolorido di Kòrsou, e kursistanan meresé un sosiegu i nan ta agrupá riba e playa pa deskansá un ratu.

Jay su entusiasmo pa e mundu bou di awa ta kontagioso. E ta konta yen historia tokante refnan di koral ku bunitesa eksepshonal, piskánan ku raramente hende sa wak i aventuranan ku el a pasa den laman hundu. Pero awe e tin algu otro na kachete. E ta manera preokupá i e no tin e sonrisa di kustumber riba su kara.

Un di su kursistanan, Emma, ta ripará esei. "Hei Jay, bo ta parse preokupá. Bo tin algu na pechu?"

Jay ta hala rosea profundo i fiha su mirada den direkshon di laman. "Si, en bèrdat tin algu ta preokupá mi. Ta trata di futuro di nos oséano i e konsekuensianan di e kambio di klima na kaminda. Awe mi a mira atrobe señalnan di blikiamentu di nos koral. Tabatin ademas ménos piská ku mi ta kustumbrá di mira akinan i mas piská ku no ta pertenesé den nos awanan, manera lionfish."

E grupo ta skucha ku atenshon, miéntras Jay ta sigui konta. "Temperatura di awa di laman ta subiendo i esei tin konsekuensianan enorme pa bida den laman. "No solamente esei, sino ku e awa di laman ta bira mas i mas ásido pa motibu di e oumento di karbodióksido ku e tin ku apsorbé. Esaki nos ta yama asidifikashon."

Emma ta sera frenta. “Hmm, esei no ta zona bon, pero kiko e ta nifiká presis pa oséano i bida di laman?"

Jay ta sakudí kabes. "Asidifikashon ta afektá tur bida di laman ku ta dependé di kalki, manera koral, kokolishi i seapel”.

Ref di koral, ku ta e kriadera pa hopi bestia di laman i ademas ta protegé nos kosta, ta kore peliger grandi. Boso a mira kaba ku no ta tur kaminda nan tin e kolónan bunita di ántes. "Tambe tin di nan ta mustra manera mas suak."

“I e yerba di laman maron ku ta yega tera ayá,” Emma ta mustra riba un mancha maron riba awa, “esei tambe tin algu di haber kuné?”

“Si, esei ta sargaso, un yerba di laman ku ta plama rápidamente ora sirkunstansianan pone ku laman ta bira mas kayente i mas ásido. Piská ta keda pegá den dje i e ta stek e koral i ademas kousa problema di salú pa hende ora e yega tera,” Jay ta konta, miéntras e ta basha un bòter di awa riba su kabes i laba e salu for di su wowonan.

Un otro kursista ta puntra: “Bo ta kere ku esaki tambe ta e motibu pakiko nos ta kohe ménos piská último tempu?”

Buchi, un piskadó, konosí di Jay, ku ta trahando riba su boto pegá ku e grupo ta hinka su boka aden i kontestá: “Sigur ku sí! Piskamentu ta seriamente afektá. Na e momentu akí nos ta kohe ménos tipo di piská, e piskánan ta mas chikitu i tin biaha no tin piská mes. E kostonan di kombustibel ta tambe mas tantu, loke ta hasi tur kos mas karu, pasobra hopi biaha nos tin ku bai ku boto mas leu pa nos por kohe piská. Nos ta hasi nos bèst, pero kada dia ta birando mas difísil pa nos tene nos kabes riba awa.”

“Esei nos komo sambuyadó tambe ta ripará! Ta parse ku nos no ta mira e mesun kantidat di piská bou di awa òf ku nos mester sambuyá mas hundu pa por mira nan,” Emma ta kontestá.

“Turismo tambe ta sufri pa motibu di e daño na ref di koral i e kalentamentu di nos klima, loke ta pone ku Kòrsou ta bira ménos atraktivo pa nan. I sin un ref di koral salú, nos kosta ta bira mas vulnerabel pa ola di tormenta i eroshon.”

“Esei tambe ta bin aserka!” Buchi ta bisa ku desgana. “Awor numa mi ta realisá loke nos tur mes a kousa. Ta parse ku nos a tende esaki hopi tempu pasá na skol, pero nos ta eksperensiando e awor awor. Mi ta spera ku tòg tin un solushon pa esaki, di berdat.”

Jay ta hari fòrsá. “Aworakí no tin un solushon fásil. Nos por solamente purba adaptá nos mes i biba mas konsiente. Ademas muchu malu no ta morto. Semper bai nos por protegé nos kosta plantando mas palu di mangel. Esaki sigur ta yuda pa un ref di koral mas salú pa sigui protehé nos kosta. Pero laga nos ban drenta bèk den awa, bon? Nos mester keda disfrutá di tur e bunitesa ku tin ainda i hasi nos máksimo esfuerso pa kuid’é.”

Emma i sobrá di e kursistanan ta di akuerdo ku esei i ta asintí. "Si, laga nos hasi esei. Nos mester sigui disfrutá di e bunitesa ku t’ei ainda i hasi nos máskimo esfuerso pa proteg’é .”

“Papiando di protegé,” Jay ta bisa ku un sonrisa. "Ken tin gana di kome un dushi lionfish ku funchi awemèrdia?” “Podisé nos por kohe algun."

“Wèl, esei ta hopi alentador, despues di tur e mal notisianan ku a bin dilanti,” Buchi ta bisa ku chèrchè. “Wak akí, bai ku esakinan pa boso yag riba nan. Asina nos por protegé nos koral i na mes momentu sòru pa un bon kuminda pa kome awe.”

Kontentu Jay ta aseptá loke Buchi a ofresé i e ta primintí Buchi ku e ta trese nan bèk p’e huntu ku un par di lionfish.

I asina, ku un sintimentu renobá di responsabilidat i determinashon, Jay i su kursistanan ta bolbe drenta laman, kla pa duna nan kontribushon na protekshon di nan tesoro blou: e bida supmarino ku tantu nan ta stimá.