Beter Bereikbaar Wageningen

De provincie Gelderland heeft een opgave om de bereikbaarheid van Wageningen en de Wageningen Campus te verbeteren. De provincie koos in 2020 voor het aanpassen van de bestaande route over de Mansholtlaan en Nijenoord Allee. Dit is inclusief een onderdoorgang voor autoverkeer op de Nijenoord Allee bij de kruising met de Churchillweg en de Bornsesteeg, zodat fietsers veilig en vlot over kunnen steken.

Het voorkeursalternatief is nu uitgewerkt en opgenomen in een  (ontwerp-)provinciaal inpassingsplan . Hiermee wordt de ruimtelijke inpassing juridisch geregeld. De milieu-informatie voor de uitwerking staat in een aanvulling op het eerdere  milieueffectrapport (MER) uit 2020 . Deze digitale samenvatting licht kort de  aanvulling op het milieueffectrapport  toe, die specifiek ingaat op het nu uitgewerkte ontwerp.

In 2020 kozen de Gedeputeerde Staten van de provincie voor het alternatief bestaande route (ABR) mét een onderdoorgang voor autoverkeer op de Nijenoord Allee. Dit omdat:

• de vooraf gestelde bereikbaarheidsdoelen vrijwel allemaal gehaald worden;
• het uitbreiden van bestaande infrastructuur beter aansluit bij de provinciale beleidskaders dan de aanleg van nieuwe infrastructuur;
• het ABR de duurzaamste oplossing is met de minste impact op landschap en natuur. Dit is ook van belang bij de latere vergunning en ontheffing voor de Wet natuurbescherming;
• de onderdoorgang op de Nijenoord Allee zorgt voor een goede fietsoversteekbaarheid en het behoud van de autobereikbaarheid van de wijken en voorzieningen. 

Fietsers kunnen de Nijenoord Allee ter hoogte van de Churchillweg/Bornsesteeg lastig oversteken en bij toenemend auto- en fietsverkeer wordt dit nog moeilijker. In 2020 is in veel adviezen aangegeven dat dit probleem opgelost moet worden als onderdeel van het ABR. Door onder het kruispunt Nijenoord Allee - Churchillweg/ Bornsesteeg een onderdoorgang voor auto’s op de Nijenoord Allee aan te leggen, worden autoverkeer en fietsverkeer beter van elkaar gescheiden.

Zo verbetert het oversteken van fietsers én het doorstromen van het autoverkeer. Tegelijkertijd blijven omliggende woonwijken en voorzieningen bereikbaar met op- en afritten voor de auto. De onderbouwing staat in de  Notitie voorkeursalternatief .

Na 2020 is het voorkeursalternatief verder uitgewerkt. De aanvulling op het MER bevat hier een beschrijving van. Belangrijke wijzigingen en inzichten ten opzichte van het ABR met onderdoorgang zijn:

• het behoud van Mansholtlaan 20 en de Lumentuin door het fietspad ten oosten van de woning langs te laten gaan;
• ligging van tweerichtingsverkeerfietspaden aan één zijde van de weg;
• verschillende mitigerende maatregelen zoals de aanleg van stil wegdek op een deel van de Rooseveltweg en het ophogen van bestaande geluidschermen en de aanleg van nieuwe geluidschermen langs de Nijenoord Allee. Op de onderstaande afbeelding over de geluidsmaatregelen Nijenoord Allee is de locatie en aard van de geluidschermen toegelicht;
• dat er (in het ergste geval) circa 509-526 bomen in en om het plangebied worden gekapt. Dat er zoveel meer bomen gekapt moeten worden, ligt grotendeels aan de nadere uitwerking van het ontwerp inclusief de onderdoorgang, de inpassing van bijvoorbeeld Mansholtlaan 20, en aan de nieuwe inzichten voor de ligging van het fietspad met name bij de Blauwe Bergen. Bovendien zijn er bomeninventarisaties uitgevoerd, waardoor meer zekerheid is over de aantallen bomen.

Onderstaande film van november 2023 laat het wegontwerp zien.

Het  landschapsplan  geeft aan op welke wijze de weg landschappelijk wordt ingericht. De onderstaande kaart geeft het landschapsplan weer voor het hele plangebied. De kaart kan verschoven worden door te slepen. Zoomen kan via de plus- en minknoppen. Om te kunnen vergelijken met de huidige situatie, kan de knop met de pijltjes heen en weer bewogen worden. De functionaliteit werkt het beste op een computerscherm.

De hoofddoelstelling van het project luidt als volgt: Het realiseren van een goede bereikbaarheid om het vestigingsklimaat van Foodvalley te verbeteren en de potentie van Wageningen, met in het bijzonder de Wageningen Campus – universiteit, research, bedrijven –, te benutten en te vergroten. 

Het bereikbaarheidsdoel is opgesplitst in vier onderdelen:

• doorstroming;
• robuustheid;
• fietsoversteekbaarheid;
• veiligheid.

Die laatste is een randvoorwaarde. De eerste drie zijn een zogenaamd ‘streven’. Dat betekent dat wanneer een oplossing niet helemaal voldoet, deze niet direct afvalt.

Uit de beoordeling op doelbereik (dit is niet de milieubeoordeling) blijkt dat het ontwerp voldoet aan de randvoorwaarden vanuit veiligheid. Ook wordt het streven voor de doorstroming vrijwel helemaal gehaald. Alleen qua robuustheid en fietsoversteekbaarheid wordt het streven niet helemaal gehaald.

De aanvulling op het MER vergelijkt de effecten van het ontwerp met de effecten van het ABR in het MER 2020. Hierbij is ingegaan op daadwerkelijke effecten of de effecten die ten opzichte van het MER 2020 zijn veranderd. Thema’s of criteria die neutraal zijn beoordeeld, zijn niet in de tabel opgenomen (tenzij er een verschil is tussen de beoordeling van het ABR en het VKA). Voor luchtkwaliteit is er bijvoorbeeld geen effect, daarom staan hier geen criteria van in de tabel.

In de navolgende tabellen geven de kleine sterretjes het volgende aan:

• * mitigerende maatregelen in het voornemen zijn al betrokken in de beoordeling;
• ** bij het nemen van de wettelijk verplichte maatregelen treden er geen effecten op.

Na de tabel volgt een korte toelichting. De effecten zijn vooral toegelicht in de  aanvulling van het MER  zelf.

Belangrijkste conclusie vanuit het voorkomen van aanzienlijke milieueffecten is dat er nog voor één aspect zeer grote effecten (- -) overblijven. Het gaat om stikstofdepositie in Natura 2000-gebieden. In het provinciaal inpassingsplan staat dat voor het tegengaan van de stikstofdepositie gebruik wordt gemaakt van de Gelderse Stikstofbank. In dit administratief systeem wordt een deel van de stikstofruimte van vrijwillig gestopte agrarische bedrijven ‘bewaard’ om ingezet te kunnen worden voor andere initiatieven. Door dit (extern) salderen wordt een tijdelijke en permanente toename van stikstofdepositie in de aanlegfase en gebruiksfase voorkomen. Aanzienlijke gevolgen zijn dan uit te sluiten (0). Dit wordt toegelicht in een nog op te stellen Passende beoordeling.

Het toevoegen van de onderdoorgang bij de Churchillweg/Bornsesteeg leidt tot verbeteringen voor de fietsoversteekbaarheid. Het extra ruimtebeslag van met name de onderdoorgang leidt tot negatieve effecten voor ruimtegebruik op het sportpark. 

Voor de aspecten houtopstanden, hitte en cultuurhistorische waardevolle gebouwen zijn maatregelen getroffen, waardoor de oorspronkelijk zeer negatieve effecten in het MER 2020 zijn beperkt. Er worden vervangende bomen geplant, er wordt met veel groen ingepast en het gemeentelijke monument wordt ontzien. Een ander positief punt is dat door het plan er meer mogelijkheden voor bewegen zijn (positieve gezondheid door meer wandelpaden en aandacht voor materiaalgebruik fietspaden).

Voor verschillende thema’s resteren nog negatieve beoordelingen: voor geluid (meer woningen met hogere waarden), gezondheid (onder andere slaapverstoring), natuur (effecten op beschermde soorten), landschap (onder andere aantasting houtwallen, landschapsbeleving), archeologie, ruimtegebruik (sportpark) en duurzaamheid (ook bij bestaande route materiaalgebruik) en klimaat. Dat komt ook omdat ook na het opnemen van maatregelen in het ontwerp nog enkele negatieve effecten blijven bestaan.

In de aanlegfase zal het verkeer hinder ondervinden van de werkzaamheden. Tijdelijke (zeer) negatieve effecten zijn niet uitgesloten. Het gaat om de drukte op het onderliggende wegennet, de bereikbaarheid van hulpdiensten, fietsoversteekbaarheid. Andere (geluids)hinder voor omwonenden is ook niet uitgesloten.

Het MER bevat enkele voorstellen voor mitigatie van de effecten die nog niet in het ontwerp zijn vastgelegd. Enkele positieve effecten kunnen mogelijk nog geoptimaliseerd. Dit is onder het kopje 'Mogelijke maatregelen' toegelicht.

Een MER gaat altijd in op maatregelen om negatieve effecten te voorkomen of te verzachten. In de onderstaande lijst is het aangegeven als het gaat om een maatregel die wettelijk verplicht is.

Het wegontwerp past in het algemeen goed bij de verkeerskenmerken en bevat geen grote verkeersveiligheidsrisico’s. Wel is er op een aantal punten op het niveau van het detailontwerp, inrichting en uitrusting nog optimalisatie mogelijk. Deze verbeteringen hebben vooral betrekking op de fietsinfrastructuur. Ook bijvoorbeeld de vormgeving van de tunnelwand.

De wijze van aanleg is niet vastgelegd. De aanlegfase duurt één jaar. Door veranderende verkeersstromen kan de gezondheid van mensen buiten het plangebied worden beïnvloed. Ook zullen mensen hinder ondervinden door geluid van werkmaterieel en de werkzaamheden.

Maatregelen ter voorkoming of verzachting van negatieve effecten kunnen eventueel in het contract met de aannemer worden opgenomen. Hoe dan ook zal er tijdens de aanleg hinder voor omwonenden en gebruikers van het plangebied optreden. Het inzichtelijk maken van mogelijke fasering, werkroutes, omrijroutes kan hierover al zorgen wegnemen. Er moet een verkeersplan worden opgesteld om de bereikbaarheid van de functies in het gebied te garanderen, zodat voldoende ruimte overblijft om bestemmingen veilig te bereiken. Tijdens de uitvoering moeten de omwonenden op de hoogte gehouden worden en gewaarschuwd over afsluitingen.

De provincie kan bij de aanbesteding inschrijvers belonen die (geluids)hinder zoveel mogelijk te beperken. Mogelijke maatregelen zijn het kiezen voor de inzet van geluidarm materieel, geluidarme bouwmethodes of geluidwerende voorzieningen rondom het bouwterrein.

Er zijn verschillende manieren om de omgeving aantrekkelijker te maken om te bewegen. Dit kan de positieve beoordeling van het voorkeursalternatief op het gebied van positieve gezondheid versterken. Mogelijke aanvullende optimaliserende maatregelen die bij dit project passen zijn:

• beter toegankelijk maken van het park De Blauwe Bergen voor voetgangers, zeker nu het fietspad op de houtwal wordt aangelegd is hier een kans voor; 
• bijdragen aan de bewegwijzering of het onder de aandacht brengen van ommetjes, fiets-, skate-, en hardlooproutes;
• bankjes plaatsen langs routes;
• vergroenen van de routes langs de weg.

Natura 2000

In het provinciaal inpassingsplan is in ieder geval aangegeven dat voor het tegengaan van de stikstofdepositie gebruik wordt gemaakt van een salderingsbank. In een dergelijk administratief systeem wordt een deel van de stikstofruimte van vrijwillig gestopte agrarische bedrijven ‘bewaard’ om ingezet te kunnen worden voor andere initiatieven. Door deze compensatie wordt het effect van stikstofdepositie gereduceerd tot 0. Deze maatregel of een vergelijkbare maatregel is wettelijk verplicht.  

Vleermuizen

Hoewel er geen essentiële vliegroutes worden doorbroken, worden wel een niet-essentiële vliegroutes aangetast. Hiervoor kunnen als mitigerende of compenserende maatregel nieuwe vliegroutes worden gerealiseerd, bijvoorbeeld door aanplant van extra bomenrijen. Omdat het niet een essentiële vliegroute betreft, is dit geen wettelijk verplichte maatregel. Negatieve effecten blijven (tijdelijk) bestaan.  

Marterachtigen

Rust- en voortplantingslocatie van marters zijn niet aangetoond, maar wel zeer aannemelijk. Er wordt daarom uit gegaan van aanwezigheid. De geschiktheid van de omgeving voor marterachtigen neemt af. Er zijn wettelijk verplichte maatregelen nodig. Hierbij wordt geadviseerd om enkele (geleidende) landschapselementen toe te voegen zoals hagen, houtwallen of natuurlijke oevers en bij het beheer ruigtehoekjes toe te staan en takkenhopen te laten liggen, zodat extra schuilplaatsen (voortplantings- en rustplaatsen) worden gecreëerd en de voedselsituatie bevorderd wordt. 

Om de kans op (extra) verkeersslachtoffers onder marterachtigen te beperken moeten meerdere faunatunnels worden aangelegd in combinatie met een fijnmazig raster langs de weg.  

Bij kruising van watergangen moet er voor gezorgd te worden dat dieren langs het water onder de weg door kunnen, en deze niet over hoeven steken, bijvoorbeeld door een doorlopende oever onder een brug of een duiker met een loopstrook. Hiermee is de toename van de kans op verkeersslachtoffers onder marterachtigen minder groot. De marters kunnen gebruik maken van de huidige faunatunnels, als deze geoptimaliseerd zijn.

Beperken verkeersslachtoffers uilen

Er zijn geen significante effecten op uilen, maar evenwel kunnen (vrijwillig) maatregelen genomen worden om de kans op verkeersslachtoffers van de steenuil, kerkuil en ransuil nog meer te beperken. Het gaat om maatregelen om:

• het jagen door uilen in de wegbermen onaantrekkelijker te maken. Lang gras is bijvoorbeeld minder aantrekkelijk dan kort gras dat maandelijks wordt gemaaid. In combinatie met deze maatregel zou het foerageergebied op enige afstand van de weg geoptimaliseerd kunnen worden;
• het aantal zitplekken langs de weg te beperken (geen/speciale bermpaaltjes), in combinatie met optimaliseren van het leefgebied op afstand van de weg;
• opgaande beplanting of schermen direct langs de weg om te voorkomen dat vogels de weg laag over vliegen en zo geschept worden.

Sleedoornpage

Het aan te tasten sleedoornstruweel moet gefaseerd worden verwijderd (minimaal 2 jaar) en in de directe omgeving gecompenseerd. Takken met eitjes moet worden verplaatsen naar de compensatielocatie. Het gaat hier om wettelijk verplichte maatregelen.

Eekhoorn

Door de aanpassingen aan de Nijenoord Allee komen bomen verder ver elkaar te staan en kan versnippering van het leefgebied van eekhoorn optreden. Ook zijn er nesten van eekhoorn binnen het plangebied aangetoond. Een mogelijk maatregel voor het versnipperde leefgebied is het aanbrengen van touwbruggen voor de eekhoorn. Het betreft een maatregel die niet wettelijk verplicht is.

Bomenbehoud en -compensatie

Voor een deel van de bomen binnen en net buiten plangrens is in de toelichting van het inpassingsplan opgenomen dat er maatregelen worden genomen om deze te behouden. Hiermee worden oudere bomen in het bestand behouden. Deze maatregel wordt ook worden opgenomen in het contract met de aannemer.  

Bomencompensatie is onderdeel van het ontwerp. De nieuwe beplanting moet kwalitatief en kwantitatief in verhouding staan tot de gekapte houtopstand. In de praktijk zullen dit niet even grote bomen zijn, maar bijvoorbeeld wel soorten die hetzelfde of gelijk zijn aan de gekapte bomen. Het duurt een lange tijd voordat er weer sprake is van volwassen bomen met dezelfde uitstraling. Ter verzachting van het effect kan het verplaatsen van bomen een optie zijn.

Mitigerende maatregelen bij de uitvoering

Voor het beperken van de stikstofuitstoot bij de aanlegfase is het mogelijk om, zuinig en emissieloos materieel in te zetten. Ook kan de compensatie die voor de gebruiksfase worden ingezet, ook al toe te passen op de aanlegfase, zodat geen sprake meer is van een toename.

Bij de uitvoering van de werkzaamheden moet rekening gehouden worden met beschermde soorten, onder meer door de werkzaamheden zo veel mogelijk buiten de gevoelige perioden van de verschillende soorten uit te voeren, dan wel het plangebied voorafgaand aan de werkzaamheden ongeschikt te maken voor deze soorten. Dit is een wettelijk verplichte maatregel.

Bij uitvoering wordt geadviseerd om rekening te houden met onder andere algemene broedgevallen (verstoring is wettelijk verboden), invasieve soorten (risico op verspreiding) en bosanemoon (provinciale aandachtsoort en typisch voor de streek). Aanbevolen wordt om alle ecologische maatregelen integraal op te nemen in een ecologisch werkprotocol. Het betreft in ieder geval de mitigerende en compenserende maatregelen die volgen uit de verleende ontheffing (en gedragscode), maatregelen om verstoring broedgevallen, vestiging van beschermde soorten en verspreiding van invasieve soorten te voorkómen, en maatregelen die invulling geven aan de wettelijke verplichting tot zorgvuldig handelen. 

Vanuit landschappelijke inpassing is nog een nieuwe ontwerpslag nodig van de inpassing van nieuwe geluidschermen. Variatie in het te gebruiken materiaal en de vergroening van de schermen is nog mogelijk. In een volgende fase wordt de vormgeving van de geluidsschermen verder uitgewerkt.

Door het oorspronkelijk genetisch materiaal (stekken, zaden) dat in historische houtwallen aanwezig kan zijn, veilig te stellen en te verplaatsen, wordt de vernietiging van een deel van de houtwallen deels gemitigeerd.