Wandelroute De Erfgooier

Zandafgraving

Deze afgraving van 11 ha is in 1927 ontstaan om aan zand te komen voor de aanleg van de oude weg tussen Amsterdam en Amersfoort, waar nu de A1 ligt. De bodem van de zandafgraving is arm aan voedingstoffen en alleen planten en (korst) mossen die met weinig voedsel tevreden zijn, kunnen hier groeien. Daarnaast wordt de vegetatie kort gehouden door konijnen. Goed te zien aan de heuveltjes met konijnenkeutels.

Schaapskooi

Sinds 1990 staat hier een schaapskooi, destijds als climax van de actie ‘Kom op voor ’t Gooi’ met als hoofddoel weer schapen op de Gooise heide te krijgen. Schapen hebben een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van het Gooise landschap. De Gooise boeren, de Erfgooiers, hielden schapen als onderdeel van een uitgekiend landbouwsysteem. De schaapherder liep langs de boerderijen en nam de schapen van de boeren mee de hei op. Na zo’n zes uur grazen bracht hij de schapen weer terug naar de stallen waar na een dag grazen de mest op de stalbodem viel. Om de schapen een beetje droog te laten staan werd er steeds een laag heideplaggen aangebracht. Dit mengde zich met de mest en als de laag te dik werd ging het naar de akkers (engen) rond het dorp. Dit zogeheten potstalsysteem heeft eeuwenlang voortbestaan en zorgde ervoor dat de akkers vruchtbaar werden gehouden ten koste van de steeds groter wordende heidevelden. Om één hectare enggrond vruchtbaar te houden had de boer 7 hectare heide nodig als bron van organisch materiaal. De voedselarme heidevelden ontwikkelden zich als leefgebieden voor planten en dieren die zich juist in die arme milieus goed konden handhaven. En nog steeds vinden veel zeldzame dieren en planten op de heide een ideaal leefgebied. Zo zijn de meeste reptielen en amfibieën in Nederland afhankelijk van het heidelandschap.

Tafelberg

Na zevenenveertig treden bereik je het hoogste punt. De topsteen van 1000 kilo ligt op 39.2 meter boven NAP. Een mooie plek om even uit te rusten en te genieten van het uitzicht.

Oude boerderijen

Op deze eng staan tegenwoordig vaak asperges. In het verleden verbouwden de Erfgooiers meestal boekweit en rogge. In dit deel van het Brinkdorp Blaricum staan nog verschillende oude boerderijen, te herkennen aan de grote stalpoort aan de zijkant van de boerderij. Momenteel zijn de meeste boerderijen als fraaie, authentieke woningen in gebruik.

Meentgronden

Met ‘meent’ worden de weilanden bedoeld waar de Erfgooiers hun koeien lieten grazen. Op de schrale heidegronden liepen de schapen die met minder tevreden zijn. Aan de Meentzoom ziet u richting het oosten meentgronden (graslanden) liggen. Deze meenten waren grotendeels eigendom van de Erfgooiers. Vele meenten zijn echter verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor woonwijken zoals de Hilversumse Meent, de Huizermaat en de Blaricummermeent. De opbrengst van de verkoop van de gronden werd in 1972 verdeeld onder de Erfgooiers. Kort voor de laatste bijeenkomst van de Vereniging Stad en Lande van Gooiland op 28 april 1979 in de Grote Kerk Naarden, kregen alle geregistreerde Erfgooiers een bedrag van ongeveer 5.000 gulden! Daarmee kwam er een einde aan een bijzondere periode die startte in de 10e eeuw met Graaf Wichman, de Abdis van Elten en later Graaf Floris V.

Oeverzwaluwenwand

De Groeve is ontstaan door zandwinning voor de Kalkzandsteenfabriek die even verderop ligt. Geologisch is dit een bijzondere plek en door de afgravingen is het voedselarme grondwater tot dicht aan het oppervlak gekomen. Met als gevolg dat hier een bijzondere vegetatie is gekomen met onder meer klokjesgentiaan (met haar diepblauwe bloemen), snavelbies, veenpluis en zonnedauw. Vooral de laatste voedselarme omstandigheden want het ‘eet’ insecten. Vrijwilligers van het Goois Natuurreservaat zorgen ervoor dat de ‘open’ groeve niet dichtgroeit met bomen en struiken. Dit zou namelijk betekenen dat er te veel vocht aan de bodem wordt onttrokken. Daarnaast leven in dit gebied juist veel zon- en warmteminnende planten en dieren. Te veel schaduw is dan ook bedreigend. In dit bijzondere gebied moet de oeverzwaluwenwand genoemd worden. Het is een steilwand met tientallen gaten erin, gegraven door oeverzwaluwen. Tijdens het broedseizoen vliegen ze af en aan om hun jonge in de nestholte in de wand te voeren. Ook hier spelen de GNR-vrijwilligers een belangrijke rol, want zij zorgen dat de wand onderhouden wordt zodat in het voorjaar de zwaluwen weer van een ‘verse’ wand gebruik kunnen maken.

Gooise heemtuin

In de Gooise heemtuin is de kenmerkende Gooise flora zien. Er vlak naast ligt een Bijenschans waarvan er in het verleden vele honderden in het Gooi hebben gelegen. U komt langs verschillende bosjes, soms met alleen eiken die door de Erfgooiers als geriefhoutbosjes werden beheerd. De zogeheten eikenhakhoutbosjes waar elke acht jaar de eiken werden afgezaagd. De takken werden als brandhout gebruikt of voor hekwerken. De schors met daarin looizuren ging naar de leerlooierijen. Deze bosjes lagen vaak als een krans om de engen in de overgang naar de heidevelden. Net als hier.

Leemkuilen

Langs de route liggen nogal wat grotere en kleine kuilen. Daar is in het verleden zand, grind en leem weggehaald. De woeste gronden zoals deze heidevelden werden genoemd, waren in gemeenschappelijk bezit van de Erfgooiers de zogeheten ‘gemene gronden’ waar je probleemloos zand, grind en leem kon weghalen. Leem werd vooral gebruikt om vloeren en wanden mee te egaliseren. De straatnaam Leemzeulder in Laren geeft aan dat er heel wat met leem is gezeuld… Nu staan er in de leemkuilen bijzondere planten zoals het duizendguldenkruid.