100 jaar Radio Kootwijk

Voormalig zendstation Radio Kootwijk; een overzicht van de technische ontwikkelingen in de 20e eeuw.

May 4, 2023

Op 5 mei 2023 was het precies honderd jaar geleden dat de eerste radiotelegrafie-verbinding tot stand kwam vanuit het zendstation in de Malabar kloof, in voormalig Nederlands-Indië, met Radio Kootwijk op de Veluwe. Herbeleef de geschiedenis met de onderstaande tijdlijn.

1918

Een zendstation In juni 1918 besloot de ministerraad dat er een zendstation op het Kootwijkerzand moest worden aangelegd. In december 1918 werd begonnen met de bouw van een houten directiegebouw en een barakkencomplex. In de herfst van 1919 was het terrein geëgaliseerd en werd er begonnen met de bouw van de zendmasten.

Een afbeelding van Het Kootwijkerzand in 1911 — *Het Kootwijkerzand in 1911*

Het stuk bos en heide van in totaal 450 hectare groot, was in 1917 nog geheel ongeëxploiteerd. Er liep nog geen directe wegverbinding en het terrein werd geëgaliseerd, wat inhield dat alle begroeiing werd verwijderd om zo een ongestoorde 'zendcirkel' te kunnen hebben.

1919

Julius Maria Luthmann In 1919 kreeg de jonge architect Julius Luthmann (1890 - 1973) de opdracht een aantal gebouwen te ontwerpen waaronder het hoofdgebouw, waarvoor op 9 augustus 1920 het eerste beton gestort werd.

Vorm volgt functie Architect Julius was aanhanger van de filosofische spreuk 'vorm volgt functie'. Dit principe is, samen met zijn grote belangstelling voor Egyptische mythologie, zichtbaar in zijn ontwerp voor Radio Kootwijk. Een van de bekendste gebouwen van Nederland: Gebouw A, het hoofdgebouw van Radio Kootwijk, ook wel de Kathedraal genoemd.

Gebouw A tekening Luthmann 7-1922 — *Gebouw A tekening, Luthmann*

Het is te zien aan de vormgeving. Het gebouw straalt monumentaliteit uit en bevat modern beton voor het beter absorberen van het zendapparatuur. Daarnaast is er ook gedacht aan functionaliteit in het ontwerp. De vijver voor het gebouw diende als koelwaterbassin.

Radio Kootwijk gevel, Gebouw A — *Radio Kootwijk, Gebouw A*

De sculptuur boven de entree is erg symbolisch vormgegeven. Je ziet twee vrouwen, luisterend, met de handen achter de oren. De één Aziatisch, de ander Europees. In het midden een hoofd met open mond. Er komen radiogolven uit, het symbool van communicatie. Oost met West verbonden

1922

Radio Kootwijk In 1922 begon in Radio Kootwijk de bouw van de lange-golfinstallatie met de apparatuur van Telefunken. De bouw van de zes driekantige masten van elk 210 meter hoog was al in 1919 van start gegaan.

*Luchtfoto van zenderpark, gemaakt tussen 1920 - 1940*

1923

Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie In 1923 nam de PTT het radiotelegrafisch zendstation in gebruik voor de lange golf. Voor die tijd een technisch hoogstandje. Kort daarna werd er overgestapt op het zenden via de korte golf.

1929

"Hallo Bandoeng, hoort u mij?" In 1929 opende Koningin-moeder Emma officieel de radiotelefoondienst van het Staatsbedrijf der PTT in het Haagse hoofdgebouw met de historische woorden 'Hallo Bandoeng, hoort u mij?'.

Vanaf dat moment kon Nederland, via de grotere postkantoren in Nederland, bellen met Nederlands-Indië en vrij snel daarna ook met andere landen en continenten. Drie minuten verbinding met Bandoeng kostte 30 gulden. Voor een gemiddelde arbeider was dat anderhalf weekloon.

Tijdens de kerstdagen en de jaarwisseling was zakelijk contact verboden. Particulieren konden dan hun goede wensen uitspreken voor half geld.

1929

Willy Derby - Hallo Bandoeng Componist Willy Derby en Nederlandse volkszanger Enrico Paoli (Henk Paauwe) maakte samen het lied 'Hallo Bandoeng'. Het lied werd in 1929 uitgebracht en er werden meer dan 50.000 kopieën van verkocht, destijds een astronomisch aantal.

Hallo Bandoeng - Willy Derby

Het was een van Derby's liederen die permanent onderdeel van de Nederlandse cultuur werden. De zin "Hallo Bandoeng" was destijds welbekend als de openingszin gebruikt bij het tot stand brengen van een verbinding met Bandoeng, een van de belangrijke steden in het toenmalig Nederlands-Indië.

1998

Uit de lucht Op 31 december 1998 ging Radio Kootwijk definitief uit de lucht. In 2000 werd alle apparatuur verwijderd. In 2009 is het voormalig zendstation Radio Kootwijk overgedragen aan Staatsbosbeheer.

In en rond zendgebouw Radio Kootwijk zijn het hele jaar door tal van activiteiten met gids, maar je kunt het gebouw ook zelfstandig bezoeken. Kom vooral sfeer proeven en de Art Deco architectuur ervaren. Bekijk de activiteiten .

2015

Monumentaal pand Het voormalig zendgebouw A is nu de grote publiekstrekker van Radio Kootwijk. Er ligt een prachtige tegelvloer. De zaal is bijna 900 m2 groot en 15 meter hoog. Ideaal voor de beurzen, tentoonstellingen, voorstellingen en bedrijfsevenementen die er regelmatig zijn.

*De grote zaal van Gebouw A in Radio Kootwijk; deze zaal is bijna 900 m2 groot en 15 meter hoog.*

Stap voor stap werken we aan de herbestemming van Radio Kootwijk vanuit een visie waarin de ruimte centraal staat. Hierbij is duidelijk dat het zendverleden voorbij is maar het verleden als inspiratiebron dient. Behoud van monumenten en koesteren en ontwikkelen van de natuurlijke waarden staan hierin centraal. Met als doel: ruimte voor beleving, innovatie, inspiratie, educatie en zingeving.

2023

100 jaar Radio Kootwijk Op 5 mei 2023 is het precies honderd jaar geleden dat de eerste radiotelegrafie-verbinding tot stand kwam vanuit Malabar, in voormalig Nederlands-Indië, met Radio Kootwijk op de Veluwe.

Dit feit vieren wij in het weekend van 6 en 7 mei! Er zijn o.a. demonstraties van zendamateurs en rondleidingen door enkele gidsen. Op het buitenterrein kunt u genieten, tegen betaling, van Hollandse ijsjes en Indische lekkernijen. Bekijk de website voor meer Radio Kootwijk.