TRANSFORMEREN!

Wij leven in een tijd met grote uitdagingen - lokaal, landelijk, wereldwijd. In dit jaarverslag zoomen wij in op Apeldoorn vanuit het thema omgevingskwaliteit. En dan zien we, naast hoge nood, een prachtige plek waar veel unieke kwaliteiten aanwezig zijn. Onze groeiende grootstedelijkheid gaat samen met een krachtig groenblauw netwerk en een inspirerende omgeving. Reden te meer om trots én zuinig te zijn op wat er is. En in deze mooie, unieke gemeente is heel veel werk aan de winkel.

Snelheid en kwaliteit De vraag naar woonruimte is groot. Grote groepen mensen zoeken een nieuwe woning. Jonge stellen blijven noodgedwongen te lang bij hun ouders wonen. Arbeidsmigranten zoeken een plek in Apeldoorn. En ouderen kijken uit naar een appartement in ruil voor hun te grote huis. Om deze woningnood op te lossen kijken we naar de bestaande stad en daarbuiten. Dit is een complexe transformatie voor zowel de stad, de dorpen als het landschap. En onder flinke tijdsdruk, dus willen wij graag snelheid maken. Maar dan op zo’n manier dat wij een goede woon- en leefkwaliteit kunnen garanderen. Snelheid en kwaliteit hoeven elkaar niet te bijten, zolang alle partijen die betrokken zijn ook echt betrokken kunnen en mogen zijn. Bewoners, projectontwikkelaars, ambtenaren, belangenverenigingen, bestuurders, kinderen … iedereen heeft ideeën en verlangens om een betekenisvolle omgeving te creëren.

Gefundeerd verder bouwen Zeker in roerige tijden is het van groot belang om de gemeente en alle initiatiefnemers scherp te houden. De Commissie Omgevingskwaliteit speelt in het totale krachtenveld vaak een verbindende rol. Het is waardevol om onafhankelijk advies te kunnen ophalen of ongevraagd te ontvangen. Zo blijf je dynamisch in gesprek over de ruimtelijke kwaliteit van de gebouwde omgeving, het landschap, erfgoed, leefbaarheid en hoe we dit allemaal voor ogen hebben en willen neerzetten. We zijn als gemeente al jaren intensief bezig met de transformatie van de leefomgeving. Dan is het prettig als commissieleden een spiegel voorhouden. Zo’n constructieve reflectie vanuit diverse standpunten helpt om gefundeerd en toekomstbestendig verder te bouwen aan stad, dorpen en landschap.

Onze toekomst en leefomgeving Het transformeren van onze leefomgeving - we zitten er echt middenin! En dit doen we in gezamenlijkheid, want we kunnen allemaal waarde toevoegen aan Apeldoorn. Nu misschien wel meer dan ooit. Net als voorgaande jaren is dit jaarverslag een coproductie van de gemeente en de Commissie Omgevingskwaliteit. In lijn met hoe het dagelijkse werkproces ook gaat. Het jaarverslag laat een dwarsdoorsnede zien van de projecten waar in 2021 aan is gewerkt. Het is een terugblik met daarin lessen voor de toekomst. We kijken dus ook vooruit en willen initiatiefnemers graag inspireren. We vertellen over plannen die kansen bieden of opvallen als mooie ontwikkeling. Wellicht stimuleert het u om aan de slag te gaan. Zie dit verslag dan ook zeker als uitnodiging om dat samen met ons te doen. Zodat de natuur een kwaliteitsimpuls krijgt en het aantal woningen en bedrijven daadwerkelijk groeit. Welke rol, taak, uitdaging of wens u ook heeft … laten we werken aan een duurzame toekomst en onze leefomgeving versterken. Daarmee creëren we voor elke Apeldoorner een fijne plek om te wonen, werken en verblijven.

Peter Messerschmidt Wethouder Volkshuisvesting, Cultuur en Ruimtelijke Ordening, gemeente Apeldoorn

Geert Jan Jonkhout Rayonarchitect Commissie Omgevingskwaliteit / adviseur ruimtelijke kwaliteit, Gelders Genootschap

"Wat wij doen draait om maatwerk en zoeken naar balans. In een woonomgeving kan bijvoorbeeld meer dan in een cultuurhistorisch gebied. Er is dus altijd een ander vertrekpunt voor advisering." ~ Geert Jan Jonkhout ~ rayonarchitect Apeldoorn / adviseur Gelders Genootschap

Nieuwe start, zelfde basis Op 1 januari 2021 is de gemeente Apeldoorn gestart met de Commissie Omgevingskwaliteit, voorheen bekend als de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit. Tijdens een startbijeenkomst op 7 januari werd de nieuwe commissie welkom geheten door de wethouder. De leden zijn uitgebreid meegenomen in de werkwijze en de ruimtelijke ambities. De commissie is kleiner dan voorheen en kan nu in twee deelcommissies slagvaardig adviseren over cultuurhistorische aspecten of ontwikkelingen op belangrijke, prominente locaties. Dit zijn plekken waar de gemeente Apeldoorn een hogere ruimtelijke kwaliteit verlangt. In de bemensing van de commissie is extra nadruk gelegd op de cultuurhistorie. Ook is er een adviseur leefbaarheid toegevoegd, om zo zaken als leefbaarheid, woonkwaliteit en belevingswaarde meer aandacht te geven.  Wat niet veranderd is, is dat wij onafhankelijk toetsen en ook ongevraagd advies geven.

De commissie d.d. 1 januari 2021  Sandra Schuit * deskundige landschap Dorien de Wit * deskundige leefbaarheid John Westrik * deskundige stedenbouw Thieu Knibbeler * deskundige cultuurhistorie Martin van Bleek * deskundige cultuurhistorie/ restauratiearchitect Geert Jan Jonkhout * adviseur ruimtelijke kwaliteit / rayonarchitect Niels Joosten * onafhankelijk gespreksleider                                                   

Inzet in 2021 Inmiddels heeft de commissie zich ontpopt als een constructieve adviseur van de gemeente Apeldoorn. De gesprekken gaan over de omgevingskwaliteit en dan steeds op het niveau van de stad en vanuit de ruimtelijke ambities van de gemeente Apeldoorn. De commissie heeft aan meerdere plannen haar bijdrage mogen leveren. Dit zorgt voor verbeteringen op architectonisch en stedenbouwkundig vlak én voor aanzienlijke kwaliteitswinst als we kijken naar de leefbaarheid van nieuwbouwplannen en het welbevinden van bewoners en andere gebruikers.

Werkprocessen 2021 was een jaar dat veel in het teken stond van corona; online vergaderen via Teams was de gewoonte. Gelukkig was de omschakeling van fysiek naar digitaal ontmoeten snel gemaakt en was er in korte tijd een werkbare structuur. Dit met dank aan de welwillende houding en flexibiliteit van alle initiatiefnemers en de gemeente. Uiteraard heeft online vergaderen ook evidente beperkingen en was de communicatie niet altijd optimaal. Evengoed hebben we de indruk dat we de meeste mensen naar tevredenheid hebben kunnen helpen. Zoeken naar balans De commissie adviseert het college van B&W over ruimtelijke kwaliteit in brede zin - onafhankelijk. Het gaat hierbij niet alleen om wettelijke adviestaken zoals welstand en monumenten. Er zijn ook andere nauw verweven thema’s zoals cultuurhistorie, landschap, stedenbouw, openbare ruimte, leefbaarheid en duurzaamheid. Dit allemaal samen geeft inhoud aan de ruimtelijke kwaliteit en daarmee ook aan de identiteit van een kern, wijk of gebied. Gemeente Apeldoorn legt ambities en beleid vast, onder andere in de welstandsnota. Per gebied zijn er doelstellingen voor de gewenste kwaliteit, die wel kunnen verschillen van wijk tot wijk. Het is maatwerk en altijd zoeken naar balans. In een woonomgeving kan weer meer dan in een cultuurhistorisch waardevol gebied. Voor de commissie vormen deze kaders altijd het vertrekpunt, zowel bij advisering als bij het toetsen van plannen op basis van gemeentelijk beleid. Hoe het praktisch gaat De meeste plannen worden onder mandaat van de commissie afgehandeld door de adviseur ruimtelijke kwaliteit van het Gelders Genootschap. Hij bespreekt wekelijks plannen met initiatiefnemers in de rol van rayonarchitect van de gemeente Apeldoorn. Dit in aanwezigheid van de gemeentelijk coördinator ruimtelijke kwaliteit. Bij plannen met een monumentenaspect of in cultuurhistorisch waardevolle gebieden, schuift tijdens zo’n mandaatzitting de adviseur cultuurhistorie van het Gelders Genootschap aan. Complexe, grootschalige plannen schuiven door naar de ‘grote’ commissie, die multidisciplinair is samengesteld en meedenkt in de volle breedte. Deze commissie kent twee deelcommissies, die weer inzoomen op ingrijpende monumentenplannen en op grote invullingen op prominente plekken in de stad. Goede dialoog De werkwijze van de commissie en de rayonarchitect heeft als basis een goede dialoog om vanuit daar altijd te streven naar een deskundige begeleiding van initiatiefnemers en opdrachtgevers. Dit alles binnen de kaders van het gemeentelijk beleid. Via dit oplossingsgerichte en transparante adviesproces worden initiatiefnemers maximaal gestimuleerd om met hun plan bij te dragen aan de ruimtelijke kwaliteit van Apeldoorn.

Cijfers 2021 Commissie Omgevingskwaliteit

• In 2021 adviseerde de commissie in totaal over 767 plannen. Dit is een voortzetting van het stijgend aantal plannen; een fenomeen dat enkele jaren geleden al begon.
• Over 195 plannen is een combi-advies ‘welstand en cultuurhistorie’ uitgebracht. Net als in 2020 was deze stijging in 2021 ook duidelijk zichtbaar, te verklaren doordat er meer mandaat ligt bij de rayonarchitect. En er zijn in verhouding meer monumentenaanvragen, die nu eenmaal meer zorgvuldigheid, afstemming en maatwerk vragen.
• Ongeveer de helft van de plannen kon direct worden goedgekeurd, vergelijkbaar met 2020.
• Van het totaal aantal plannen kreeg 97,5% een positief advies in de derde ronde.
• In het kader van vooroverleg over grootschalige stedenbouwkundige ontwikkelingen en/of beleidsadvisering bracht de commissie 26 adviezen uit in 2021.

“Het gebouw zelf is vaak nog in prima staat. De omgeving veranderen is een stuk ingewikkelder!” ~ Bram Vlaun ~ stedenbouwkundige, gemeente Apeldoorn

"In Apeldoorn worden regelmatig plannen voorgesteld om bestaande gebouwen om te bouwen naar woningen. Prima initiatieven die bijdragen aan de grote vraag naar woningen. Het aanpassen van een bestaand gebouw is bijna altijd beter dan sloop-nieuwbouw, alleen is niet elke plek geschikt om te wonen. Het gaat om leefbaarheid en een fatsoenlijke woonkwaliteit van toekomstige bewoners. Zaken die niet aan de kant geschoven mogen worden, waarbij het oplossen van het ene probleem zeker niet moet leiden tot een ander probleem. In Nederland bouwen we voor specifiek gebruik. Woningen om in te wonen. Bedrijfsgebouwen, fabrieken en kantoren om in te werken. En scholen om in te leren. De gebouwen, inclusief buitenruimten en omgeving, worden ontworpen passend bij het specifieke gebruik. De modernistische principes van form follows function zit diep in onze ontwerpcultuur en onze ruimtelijke ordening is op deze principes gebaseerd. Het zorgt voor efficiënte, effectieve plannen en resulteert in een goede prijs-kwaliteitsverhouding. Als het gebruik van een gebouw stopt is het maar de vraag of dat gebouw, met bijbehorende omgeving, ook passend is voor een andere gebruiker. Zo kan een archiefruimte prima in de kelder van een gebouw. Onder de grond wonen is echter voor de meeste mensen niet zo prettig en zeker niet gezond. Het gebouw zelf is vaak nog in prima staat; de omgeving veranderen is een stuk ingewikkelder. Zo is een groot parkeerterrein bij kantoren handig, terwijl wonen tussen de auto’s echt vreselijk is. Werken op een drukke plek met veel industrie of verkeer is wellicht niet zo erg, maar voor een woning is een beetje stilte vaak een belangrijke graadmeter voor woongenot. Met inlevingsvermogen voor pandeigenaren en toekomstige bewoners zoeken wij per initiatief naar oplossingen. We kijken wat kan en denken mee hoe we projecten kunnen realiseren, zodat er langdurig fijne en gezonde woonplekken ontstaan. Dus nee, we gaan niet zomaar in ieder leegstaand kantoor of winkel weer nieuwe woningen ontwikkelen. Een fijne leefomgeving creëren ligt echt wat genuanceerder."

Uitleg Stationssstraat 178: Prominent aan het marktplein ligt een voormalig bankgebouw. In eerste instantie een ideale plek voor een (semi)-publieke functie zoals een hotel. De marktomstandigheden bleken hier niet gunstig genoeg voor. Een appartementencomplex was wel haalbaar. De commissie zette in op een hoge welvaartvaste woonkwaliteit met een groene basis, juist in het centrum!

“Groen en duurzaamheid zijn voor ons geen modieuze begrippen. De Silo laat zien dat verdichting door bebouwing prima samengaat met het realiseren van Stadspark Apeldoorn.” ~ Marc Polman ~ stedenbouwkundig ontwerper gemeente Apeldoorn

"De 'Silo’ is een woongebouw in het gebied Haven-Centrum. Het maakt deel uit van fase 2 van deze stedelijke herontwikkelingslocatie. Fase 1 - een mix van grondgebonden woningen en gestapelde woningbouw - is enkele jaren geleden gerealiseerd. Fase 2 bestaat uit een serie gestapelde woongebouwen. Het maakt als het ware het samengestelde bouwblok rondom parkeergarage Koningshaven af. Dit bouwblok bestaat uit een ‘kralenketting’ van bestaande en nieuwe gebouwen, die samen een eenheid in verscheidenheid vormen. Het sluitstuk van de ketting is een boom. Een monumentale boom die hier al voor de oorlog is geplant en het gebied heeft zien veranderen in een stedelijke wijk met veel groen.

In 2021 is een tender uitgeschreven onder ontwikkelaars voor ‘De Silo’. Gezien de beeldbepalende locatie is voor deze prijsvraag gekozen. Wij wilden ontwikkelaars uitdagen om met een uitmuntend ontwerp te komen. Bijzonder bij deze tender was dat de rayonarchitect van de Commissie Omgevingskwaliteit deel uitmaakte van de beoordelingscommissie. Hierdoor was welstand al in een zeer vroeg stadium betrokken als adviseur. En dus niet, zoals gebruikelijk, pas na indiening van een aanvraag voor de omgevingsvergunning. Hierdoor weet de ontwikkelaar al vroeg in het proces dat het plan akkoord is. Aan de basis voor de uitvraag stond een uitgebreid programma van eisen, zowel qua vorm en ruimte als de randvoorwaarden rondom NIKA – het natuurinclusief- en klimaatadaptief bouwen. Feitelijk werd hiermee vooruitgelopen op het beleid. Groen en duurzaamheid zijn voor de gemeente Apeldoorn geen modieuze begrippen ter versiering van een gebouw. Het zijn inmiddels twee onlosmakelijke onderdelen van de architectuur en de omgeving, waar tijdens het bouwen prominent en fundamenteel aandacht voor is. Deze werkwijze zorgt voor een aangename omgevingskwaliteit, voor biodiversiteit en voor verkoeling van de binnenstad. Apeldoorn wil hiermee onderscheidend zijn als Parkstad op de Veluwe!

Het prachtige ontwerp van MAAK Space (Landschapsarchitectuur) en Studio Komma (architectuur) - gemaakt in opdracht van Dura Vermeer - laat zien dat verdichting door bebouwing prima samengaat met het realiseren van Stadspark Apeldoorn. De stringente eisen uit de tender zijn op een mooie manier verwerkt in het ontwerp. Architectuur en natuur zijn als twee grootheden geculmineerd in een ontwerp dat binnenkort wordt gebouwd."

“Deze prachtig opgeknapte flats zijn een antwoord op hedendaagse bewonerswensen met behoud van de eigenheid en historische sfeer van deze plek in Apeldoorn.” ~ Sjoerd te Bogt ~ architect bij TVA architecten

"In opdracht van de Goede woning is TVA architecten in 2019 een studie gestart naar het opknappen en herinrichten van de herkenbare H-flats. Drie aan de Goeman Borgesiusstraat en drie aan de Savornin Lohmanstraat. Deze flats zijn sterk verouderd. De staat van de gebouwen, het comfort en de inrichting passen niet meer bij de hedendaagse woonwensen. Er is gekeken hoe deze sociale huurwoningen weer nieuw leven ingeblazen konden worden door een grootschalige renovatie.

Al snel bleek dat er op bouwfysisch en bouwtechnisch vlak zo veel moest gebeuren om een hedendaagse standaard te realiseren, dat het financieel niet haalbaar was. Daarom is de afweging gemaakt om naar sloop en nieuwbouw te gaan; wel met behoud van karakter en het herkenbare voorkomen van de H-flats.

Met een analyse van de gebouw- en gevelstructuur is gekeken naar wat precies de essentie vormt van de H-flats. In de eerste plaats natuurlijk de H-vormige plattegrond met glazen tussenlid. Daarnaast zijn de betonnen horizontale gevelbanden, de metselwerk schoorstenen, de grote balkonopeningen op de koppen en de historische verdeling van gevelopeningen belangrijke elementen. Een goede reden om deze in een eigentijdse, herkenbare architectuur te gieten. Tegelijkertijd is er gezorgd dat de eigenheid en historische sfeer van deze plek in Apeldoorn behouden blijft. De woningplattegronden zijn wel helemaal veranderd om tegemoet te komen aan de hedendaagse bewonerswensen. De appartementen verschillen in afmeting en het aantal kamers, maar hebben altijd dezelfde kwaliteit en een uitzicht naar twee zijdes. De structuur van de gebouwen is zo aangepast dat er meer leven aan de groene achtergebieden ontstaat. Op de zonzijde is een begroeid framewerk gemaakt dat galerij en aangehangen balkons combineert. De bewoners van de H-flats hebben op deze manier weer een fijne woning met een prettig, groen verblijfsgebied."

“De Beekbergse enk is één van de mooiste van Nederland. Daarom luistert het nauw met de inpassing. Net als dat goede zorg een hedendaags leefcomfort nodig heeft.” ~ Sandra Schuit ~ landschapsarchitect en lid Commissie Omgevingskwaliteit

"De aantrekkelijke omgeving van Apeldoorn heeft ervoor gezorgd dat veel instellingen zich in de loop der tijd hier gevestigd hebben. Het Hoogeland werd in 1894 op de Beekbergse enk gebouwd om mensen die begeleiding en zorg nodig hadden een goede plek te bieden. De gedachten over wat goede zorg is veranderen voortdurend. De geleidelijke groei heeft een terrein gecreëerd dat tamelijk rommelig oogt. Langs de Van Limburg Stirumweg staan een paar monumentale panden en schuren, met daarachter gedateerde woongebouwen. Het is een prachtig terrein; hoewel het met zijn rug naar de enk ligt, zijn er allerlei kansen om de relatie met de omgeving te verbeteren. De behoefte aan meer privacy vraagt nu om modernisering van de woningen; ook andere gebouwen voldoen niet meer. LKSVDD Architecten heeft voor de huidige zorginstelling IRISzorg een plan gemaakt: slopen en vervangen door nieuwbouw, waarbij de organisatie van het terrein ook onder de loep genomen wordt. De Beekbergse enk is één van de mooiste van Nederland. Daarom luistert het nauw met de inpassing. Er is goed gekeken naar waardevolle beplanting en herstel van oude zichtlijnen.

Er is ook een spanningsveld. Meer eigen leefruimte voor bewoners leidt tot grotere gebouwen. De commissie heeft meerdere keren met architect en opdrachtgever gediscussieerd of het mogelijk is het langgerekte nieuwe woongebouw te splitsen in een twee- of drietal gebouwen. Die ogen dan minder massaal en passen beter in de omgeving. Voor Iriszorg wordt met deze opsplitsing de organisatie van de zorg echt problematisch. Wel kan het gebouw visueel kleiner worden gemaakt door de twee woon-’poten’ en het centrale middendeel met terugspringende transparante verbindingen aan elkaar te hechten. Geld besteedt IRISzorg, net als andere instellingen, bij voorkeur aan zorg. Dus is het voor iedere architect een creatieve uitdaging om het budget te vertalen naar de gewenste woon- en zorgomgeving. Een bescheiden kap op de woondelen verbetert de uitstraling ervan. Na een laatste verbeterslag van het middendeel krijgt IRISzorg groen licht. Fijn voor de bewoners, die zo eindelijk een kamer met eigen sanitair krijgen. Voor de vervanging van twee andere gebouwen in de volgende fase toont LKSVDD twee varianten; een stedelijker en een landelijker variant. Het zal niemand verbazen dat de commissie meer voelt voor de laatste. Dan wordt ook het terrein opgeknapt en verbetert de aansluiting op de omgeving van Het Hoogeland."

“Welke panden uit de periode 1970-1990 illustreren nu het verhaal van de ontwikkeling en het karakter van Apeldoorn het beste? Die panden zijn het waard om behouden te worden. Wij hebben Apeldoorners gevraagd om mee te denken over een goede selectie Post70-gebouwen.” ~ Team Cultuurhistorie van de Vakgroep Cultuur & Erfgoed ~ gemeente Apeldoorn

"Ongeveer 25% van alle bebouwing in Apeldoorn is gebouwd tussen 1970 en 1990. En een belangrijk deel van de Apeldoornse identiteit is in deze periode gevormd; een tijd waarin Apeldoorn de zogenaamde Tweede Schrijftafel van Nederland werd en mocht groeien van het Rijk. Het stadscentrum ontwikkelde zich en woonwijk De Maten werd gebouwd. In 1990 woonden hier 30.000 Apeldoorners. In 2021 heeft de vakgroep Cultuurhistorie onderzocht welke panden uit deze periode het verhaal van de ontwikkeling en het karakter van Apeldoorn het beste illustreren en het daarom waard zijn om behouden te worden. Via de (sociale) media zijn Apeldoorners gevraagd om mee te denken en Post70-gebouwen aan te dragen. Om te komen tot een goede selectie gebeurde de inventarisatie niet categorisch (scholen/kantoren/woningen/kerken, etc.), maar op basis van vijf Apeldoornse thema’s: de zakelijke city, de Apeldoornse wijken, de herbergzame binnenstad, het Veluwegevoel en het verleidelijke stadsbeeld.

Met name de Apeldoornse kantorenbouw is van hoog niveau. Tegelijkertijd staat deze categorie ook onder druk. Deze panden staan op representatieve locaties in de stad en zijn veelal in het vizier voor de Apeldoornse schaalsprong uit de jaren '70. De komst van nieuwe bedrijven betekende grote aantallen nieuwe inwoners. De wijken Zevenhuizen en De Maten stonden als uitbreidingslocaties vanaf 1960 op de kaart. Bijzonder is het complex drive-inwoningen aan de Gruttersdreef (1971-1973) en de nabij gelegen ‘versprongen woningen’ (1970-1973), gerealiseerd binnen het programma Experimentele Woningbouw. Het Structuurplan Apeldoorn (1978) vormde een omslagmoment, waarbij de focus lag op het maken van een binnenstad die uitging van het eigen stedelijk karakter. Dat leidde tot invulprojecten met een heel eigen en herkenbare kwaliteit zoals de Brinkhof (1977), het Bakersteegproject (1978), Mantelhuis Buining (1979) en het Leienpleinproject (1979).

Ondanks de veranderingen hield Apeldoorn haar aantrekkingskracht als vakantiebestemming én als woonplaats voor mensen die wat te besteden hadden. In en om de stad zijn er fraaie luxe wooncomplexen en villa’s te vinden. De royale appartementen van de Lodewijkveste (1975) en de Paslaanappartementen (1978) zijn daarvan een voorbeeld.

De wens uit het Structuurplan - de binnenstad versterken met culturele voorzieningen als centrum voor stad en regio - werd vervolgens in de jaren tachtig vervuld. Zo werd in 1980 de Centrale Bibliotheek opgeleverd. Het meeste recente project binnen Post70 is het in 1992 opgeleverde stadhuis aan het centrale Marktplein.

Via een groslijst en longlist ontstond er eind 2021 een sterke shortlist; in het rapport ‘Apeldoorn Post70’ zijn vijfendertig Post70-projecten opgenomen. In 2022 wordt toegewerkt naar een definitieve shortlist, te beginnen met het opstellen van de redengevende omschrijvingen en het beschermen van de panden via een monumentenstatus. Voor sommige panden en complexen wordt een maatwerkbescherming onderzocht om zo ruimte voor vernieuwing te bieden."

“In deze nieuwe wijk komt een fijne zitplek waar buurtgenoten elkaar kunnen ontmoeten. Hiervoor gebruiken we tegels van het voormalige zwembad, die bewaard zijn gebleven.” ~ Floor Vogels ~ adviseur cultuurhistorie gemeente Apeldoorn

"Een levende stad bouwt aan haar toekomst, zonder het verleden te vergeten. Ook in Apeldoorn wordt er constant aan de stad gebouwd. Zo voldoen we aan de behoeften van de huidige en toekomstige tijd. Bestaande gebouwen worden afgebroken en nieuwe gebouwen komen ervoor in de plaats. Zo ook op de plaats waar tientallen jaren het Sportfondsenbad stond en waar vele inwoners van Apeldoorn hun zwemdiploma hebben gehaald. Het zwembadcomplex sloot in 2015 haar deuren en is inmiddels gesloopt. Binnenkort verrijst hier een nieuwe woonbuurt met eengezinswoningen, ontworpen door Courage Architecten. Het Sportfondsenbad werd op 7 september 1935 geopend. Later kwamen hier een buitenbad en kinderbad bij. Het kinderbuitenbad voerde haar water tot nog niet zo lang geleden af op de Dorpsbeek. De Dorpsbeek was afkomstig van het water uit de onderbeek van de voormalige Dorpskorenmolen, die rond 1840 ten noorden van het huidige Beekpark werd gebouwd. In de eerste helft van de 19e eeuw werd deze onderbeek door een deel van het dorp Apeldoorn geleid om als blusbeek te dienen bij branden. Het heldere water van de Dorpsbeek kon tegen vergoeding in de aanlegkosten door omwonenden worden gebruikt voor het voeden van kleine waterpartijen en watervalletjes in hun tuinen. Hier werd veelvuldig gebruik van gemaakt, wat destijds heeft bijgedragen aan de verfraaiing van het dorp. Op den duur raakte het water van de Dorpsbeek steeds meer verontreinigd, waardoor de waterpartijen verdwenen en de beek uit het zicht verdween.

In het hart van de nieuwe woonbuurt komt een driehoekig parkje met een grasveld, een wadi, hagen en bomen. Op de punt van dit parkje wordt een fijne zitplek gerealiseerd waar buurtgenoten elkaar kunnen ontmoeten onder de hier geplande boom. De plek bestaat uit een verhard vlak met daar omheen een drietal objecten; twee banken en een zuil met daarop een plaquette met informatie over deze bijzondere plek. Om de herinnering aan het Sportfondsenbad levend te houden is de vormgeving van deze ontmoetingsplek geïnspireerd op het zwembad. Er worden karakteristieke blauwe tegels van het zwembad gebruikt, die bewaard zijn gebleven. De banken en de zuil worden hiermee betegeld en verwijzen qua vormgeving naar typische zwembad-objecten, zoals startblokken voor wedstrijden. De bestrating waarop de objecten staan, bestaat uit blauwkleurige scorria bricks. Een prachtige verwijzing naar het zwemwater én het heldere water uit de historische beek."

“Een stukje niemandsland dat is uitgegroeid tot een bloeiend geheel. Deze community laat zien dat deels zelfvoorzienend wonen betekent dat je niets hoeft in te leveren op levensvreugde.” ~ Tim van der Meer ~ tiny house redacteur (i.s.m. Bouke Kooreman, adviseur)

"Liggend in de armen van weilanden met in de verte het geraas van de A50. Aan de andere kant de nieuwbouwwijk met gezinnen en brede straten, met haar gezicht naar park Zuidbroek en de Veluwe, vol van nog te wandelen wandelingen. Klein Zuidbroek. Eerst nog een weiland; een vierkant stuk gras waar de meeste mensen overheen keken de verte in. Nu een plek volop in ontwikkeling. Op de avond van de loting waarop de tien plekken vergeven worden, rijden de kandidaten langs. Ze stappen uit bij het kale stuk grasland, dat door hen wordt opgezogen en gemeten. Ze proberen zich in te denken om hier te wonen. Het is begin maart en we hebben net gehoord dat we geen handen meer mogen schudden en zijn zenuwachtig. Allemaal tiny house-bewoners in spé. Sommigen nog maar net begonnen aan dit nieuwe idee, anderen al bezig met de bouw van hun huisje. Allemaal klaar om naar dit stukje niks te verhuizen in Apeldoorn, van dichtbij en van ver. Het is een bingo. Je krijgt als prijs geen cadeaubon, maar een kavel met een nieuwe toekomst. De prijzen worden soms met een luid YES! en soms met een binnensmonds gejuich in ontvangst genomen. De winnaars krijgen bloemen en kijken hun nieuwe buren wat onwennig aan. De mensen op de wachtlijst keren vol goede hoop naar huis.

In twee jaar tijd is dit stukje niemandsland uitgegroeid tot een bloeiend geheel. Deze community laat zien dat deels zelfvoorzienend wonen betekent dat je niets hoeft in te leveren op levensvreugde. Elk huisje ademt de persoonlijkheden van haar bewoners. Tien eigen karakters die een geheel vormen. We hebben geleerd om te leven met de seizoenen, alleen te nemen wat we nodig hebben en zo min mogelijk te verspillen. De gemeenschappelijke moestuin vormt het hart van het terrein; een plek om samen te komen. We werken mee aan een project van Gemeente Apeldoorn: biodiversiteit vergroten door wilde bloemen en bloemrijk grasland op het terrein te zaaien. Bomen die een nieuw thuis zoeken krijgen bij ons een plek. Klein Zuidbroek is een prachtige plek geworden waar bezoekers kunnen zien en ervaren hoe het is om je voetafdruk te verkleinen. Een heus pareltje aan de rand van de wijk Zuidbroek, waar veel insecten, bestuivers, vogels en andere dieren een thuis gevonden hebben. Deze levendige community is wat ons betreft de toekomst. Een plek waar jong en oud samen leeft en leert, in contact met de natuur door met haar samen te werken."

Wil je op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in Klein Zuidbroek? Volg die dan op Instagram via @kleinzuidbroek of ...

“Wanneer je qua ontwerp aan basisvoorwaarden voldoet, kan hoogbouw een positieve bijdrage leveren aan het verdichten van de stad. Bij de Van Berlo-locatie aan de Hoofdstaat is dit gelukt!” ~ John Westrik ~ stedenbouwkundige en lid Commissie Omgevingskwaliteit

"De Omgevingsvisie 2022 van Apeldoorn gaat uit van een verdichting van de Binnenstad, de Kanaalzone en de Spoorzone. Hoogbouw kan daarbij een rol gaan spelen. De eerste vraag die dan altijd gesteld wordt is: hoe hoog? In Nederland is er hoogbouw te vinden in de vorm van torens tot een hoogte van ± 250 m. Voor Apeldoorn kan de lat iets lager gelegd worden, waarbij er volgens de commissie in de Spoorzone iets hoger gebouwd kan worden dan in de Binnenstad en de Kanaalzone. Toch is niet alleen de hoogte belangrijk. Ook het gebouwtype speelt een rol; bij voorkeur torens en geen wanden, omwille van de bijbehorende slankheid en de fijne beleving daarvan. Als stedebouwkundige kijk ik naar een toren vanuit drie posities in de stad en de omgeving. De eerste positie gaat over de bijdrage aan de skyline van de betreffende zone, bijvoorbeeld een herkenbare serie torens die de Spoorzone markeren. De tweede positie heeft te maken met het opnemen van de toren in het stedelijk bouwblok. Hierdoor kunnen we de toren beleven als onderdeel van het stedelijk weefsel. In de derde positie gaat het over de eyeline: de relatie tussen de plint van de toren en de openbare ruimte. Hierbij is het belangrijk dat een groot deel van de plint openbaar toegankelijk is, zodat er voldoende uitwisseling en dynamiek is in de openbare ruimte en de bestemmingen op de eerste verdiepingen van de toren. Pas als aan deze drie voorwaarden is voldaan, kan hoogbouw een positieve bijdrage leveren aan het verdichten van de stad. Dit vinden wij bij het ontwerp van de Berlo-locatie aan de Hoofdstaat goed gelukt!

Natuurlijk spelen er nog een heleboel andere zaken mee. Zo moet er voor een goede omgevingskwaliteit gedegen onderzoek gedaan worden naar klimaataspecten als wind en bezonning; het liefste aan de voorkant van het ontwikkelingsproces. Een degelijk en tijdig onderzoek garandeert het comfort voor de stadbewoners in de openbare ruimte. We kunnen dan zorgen voor pleinen en parken met een goede bezonning. En veilige plekken met een fijne hoeveelheid wind. Goed gesitueerde hoogbouw siert de stad en brengt de leefbaarheid zeker niet in gevaar."

“Transformeren en een leefbare en attractieve stad realiseren ... dat doe je echt met z’n allen. Het vraagt doorzettingsvermogen en vooral creativiteit om alle participanten iets te bieden.” ~ Rob van der Wijst ~ stedenbouwkundige gemeente Apeldoorn

"De druk op de woningmarkt zorgt voor een immense transformatiedruk op de bestaande stad en haar bestaande leefmilieus en ruimtelijke kwaliteiten. Hoe grootser en meeslepender een ingreep, hoe groter de impact. Denk aan de transformatie van de Veldhuislocatie, Kayersmolen Noord en het Zwitsalterrein. Is de impact groot, dan zoeken we naar een betekenisvolle identiteit. Dat geldt zowel voor woningbouwprojecten als voor infrastructurele werken zoals de ondertunneling van het spoor bij de Laan van Ossenveld. We willen daar meer dan een eenvoudige betonnen bak en willen ook het verhaal van de plek vertellen. Ook bij de Zwitsal werken we niet louter aan het toevoegen van gebouwen. We dragen ook zorg voor een veelzijdig leefmilieu, om zo betekenis te geven aan het industriële verleden. De historie levend houden; iets wat van groot naar klein gaat. Neem bijvoorbeeld het blauwe bankje - een mooie herinnering aan het voormalige Sportfondsenbad. Transformatie betekent voor ons het aanpassen van het bestaande. En dan op zo’n manier dat we het verleden niet uitwissen en veel meer doen dan het stapelen van stenen.

Transformatieopgaves beginnen nooit met een lege locatie. Hierdoor zijn het per definitie uitdagende projecten. De transformatie van het Zwitsalterrein is daar een goed voorbeeld van. Een gebied met veel cultuurhistorische waarde dat voor ons de noodzaak creëert om de oorspronkelijke kwaliteiten te benutten. De Veldhuislocatie en Kayersmolen Noord zijn op een andere manier uitdagend. Hier kijken we zorgvuldig naar de hoge bebouwingsdichtheid, het contrast tussen klein en groot, de balans tussen hedendaags en bestaand en nieuwe vormen van mobiliteit. En naar de gewenste vergroening van de binnenstad. Hierbij ervaren we best tegenstrijdige belangen, onder andere door de vele eigenaren waar we mee samenwerken. Transformeren en een leefbare en attractieve stad realiseren doe je echt met z’n allen. Het vraagt doorzettingsvermogen en vooral ook creativiteit om alle participanten iets te bieden. De inzet van de Commissie Omgevingskwaliteit is daarbij heel essentieel. Niet louter toetsen, maar elkaar inspiratie en inzichten meegeven. Meedenken vanuit een integrale blik op weg naar een gezamenlijk verhaal."

Sinds begin 2013 is de gemeente Apeldoorn in het bezit van het ruim 9 ha omvattende ‘Zwitsal-terrein’, aanvankelijk bedoeld als belangrijke woningbouwlocatie in de Kanaalzone. Het is echter onder invloed van het economische tij organisch getransformeerd tot een unieke plek met behoud van de cultuurhistorische setting. Tal van panden worden verhuurd aan ondernemers en creatieve starters en door het jaar heen zijn er diverse evenementen. Op weg naar woon- en werkwijk Gemeente en huurders deden investeringen, in de hoop en verwachting dat dit een sneeuwbaleffect zou hebben. Meer maatschappelijke beweging en economische waarde waren immers nodig om de opbrengst van de vastgoedexploitatie te kunnen wegstrepen tegen de renovatie- en ontwikkelkosten. Toch stond de organische groei van de Zwitsal flink onder druk. Een oplossing zou zijn om het terrein te transformeren naar een woon- en werkwijk om verdere stagnatie en financiële teruggang te voorkomen.

Wie wil er investeren? De gebouwen van het Zwitsalterrein zijn in 2022 voor een groot deel in gebruik door een veelvoud aan ondernemers. Dat is mooi, alleen heeft het terrein nog meer potentie en zijn er nog veel kansen om hier een levendige en leefbare stadswijk te maken. Een wijk die het karakter van het terrein behoudt en tegelijkertijd verduurzaamt. Voor deze opgave heeft de gemeente de projectontwikkelaar Schipper Bosch gevonden, die risicodragend wil investeren in dit terrein. Schipper Bosch gaat als partner samen met de gemeente een stedenbouwkundig plan maken, waarna het terrein wordt verkocht en de uitvoering kan beginnen. Randvoorwaarden en borging In 2020 zijn workshops georganiseerd met huidige en potentiële huurders en diverse vakspecialisten van de gemeente Apeldoorn. Met de uitkomsten van deze workshops zijn de doelstellingen en kaders gemaakt en zijn scenario’s ontwikkeld en ontwikkelprincipes benoemd, zie illustraties hieronder. Om zorgvuldig en weloverwogen aan de gang te kunnen, is er overleg geweest met de Commissie Omgevingskwaliteit over de randvoorwaarden en de borging van cultuurhistorie. Deze stukken zijn gebruikt voor de partnerselectie. In 2023 wordt gewerkt aan een stedenbouwkundig plan. Dat gebeurt samen met een afvaardiging van de huurders, diverse gemeentelijke afdelingen en experts en adviseurs van Schipper Bosch. En uiteraard in samenspraak met omwonenden en de experts van de Commissie Omgevingskwaliteit. Aan de overkant van de Vlijtseweg verrijzen inmiddels woningen en appartementencomplexen op de plek van de voormalige kwekerij.

Scenario 1 PARK ZUID - De kern van het Zwitsalterrein is hier: ‘Werken & Maken’. Het zwaartepunt van het woonprogramma bevindt zich aan de noordkant en houdt genoeg afstand van de evenementen in het zuiden. Een belangrijk uitgangspunt is dat wonen en beleven elkaar niet in de weg zitten. Rond de Industriestraat is er volop interactie tussen de verschillende programma’s.

Scenario2 PARK NOORD - Dit scenario kent een gemengd programma, centraal op het Zwitsalterrein. Wonen wordt hier hoofdzakelijk rondom de Industriestraat gepositioneerd. Daar sluit het aan op de ontwikkelingen langs de Vlijtsekade. De meer rumoerige en actieve beleef-functies bevinden zich in het noorden, in de huidige hindercirckel van Fuite.

Scenario 3 PARK ZWITSAL - Hier is een grotere mix van functies en programma’s, zowel in plan als in stapeling. Dit zorgt voor meer balans tussen de ambitie van een levendig stadsdeel en de ruimte voor het experiment. De woonfuncties worden uitgebreid tot woon-werk-eenheden. Dit betekent minder woningen, maar wel meer innovatieve woonvormen die goed passen bij de Zwitsal-dynamiek.

Het gekozen scenario wordt uitgewerkt op basis van vier ontwikkelprincipes, de randvoorwaarden voor het beeldkwaliteitplan.

1 Restoratie bestaande bouw – primair van toepassing op gebouwen met een monumentale of hooggewaardeerde status. Het beeld van het gebouw blijft zoveel mogelijk behouden. 2 Casco transformatie – dit geldt voor gebouwen met hoge of positieve waarde. De schil wordt aangepast aan nieuw gebruik met maximaal respect voor cultuurhistorische waarde. 3 Transformatie en uitbreiding – een combinatie van de eerdergenoemde principes, waarbij een uitbreiding gerealiseerd kan worden om tegemoet te komen aan speciale ruimtevragen. 4 Nieuwbouw – gebouwen van basiswaarde worden vervangen door nieuwbouw, waardoor de densiteit van het gebied vergroot kan worden. Extra bouwlagen, grote duurzaamheidsstappen en innovatieve ontwikkeling helpen om het totaalproject financieel haalbaar te maken.

In 2021 lag het project Buitenkansen in de commissie op tafel, wat inmiddels als boek is verschenen. Het oogstte de woorden 'onder de indruk' en 'inspirerend'. Zoals de Apeldoornse kookboeken mensen op weg helpen rondom bouwen, zo is 'Buitenkansen' een inspiratiebron voor wie met de buitenruimte aan de gang gaat. Dat gemeente Apeldoorn goed op weg is, blijkt uit alle mooie voorbeelden . Voor de makers van het jaarverslag een aanleiding om in gesprek te gaan. Op 15 september 2022 was er een interview met deze enthousiaste deelnemers:

Dorien de Wit - commissielid , stimuleert sociale duurzaamheid in stad-wijk-dorp Ed van Gent - bestuurslid Stichting Apeldoornse Monumenten, kent Apeldoorn als zijn broekzak Sietske Heddema - implementatie Omgevingsvisie, legt thema’s en kansen graag op tafel Geert Jan Jonkhout - rayonarchitect van Apeldoorn en adviseur bij het Gelders Genootschap Linda Hooijer - gepassioneerd programmamanager Buitenkansen, voorheen landschapsarchitect Anja Prins - wethouder sociaal domein die goede zorg en ieders gezondheid in het vizier heeft Esther Naber - bestuurlijk communicatieadviseur van Anja, kent het ruimtelijk domein goed Het gesprek werd begeleid door: Rob van de Wijst - stedenbouwer bij gemeente Apeldoorn en co-auteur welstandsnota / interview Linda te Wierike - voormalig burgerlid en maker van het jaarverslag / interview & tekst Nico Goedhart - coördinator ruimtelijke kwaliteit in Apeldoorn en procesbegeleider / film

Er volgen twee filmpjes en zes perspectieven; nu eerst meer over Buitenkansen.

Het begon als een inspiratie-paraplu rondom het thema ‘Apeldoorn gezinsstad’. Hoe kun je de leefkwaliteit verbeteren in Apeldoorn en generaties en culturen met elkaar verbinden? Alle sociale programmering, sportvoorzieningen en projecten in de buitenruimte hadden eigenlijk iets overkoepelends nodig. Zo ontstond een verhaal dat alles verbindt: Buitenkansen voor een uitnodigende buitenruimte. Het boek is opgebouwd rond zes thema’s die samen een integraal geheel vormen. Nieuwsgierig naar het boek? Klik dan  HIER .

Kijkend vanuit de Omgevingsvisie is Buitenkansen een project dat zich uitstekend leent om met z’n allen op verder te bouwen. Juist door de verbinding tussen de diverse domeinen. Het onderstreept ook de urgentie dat we toch echt wat moeten met z’n allen! De kunst is om alle kansen en mogelijkheden als een hefboom te gebruiken. Niet zozeer in regels, maar vooral in dialoog met elkaar. En door te doen!

FILMPJE 1: indruk van het interview

"Dit boek is gewoon belangrijk, erg mooi en inspirerend om mee te gaan werken! Het helpt echt … daarom moet je het ook geen project noemen. Voor de gemeente liggen er heel veel kansen om alle ideeën en eigenaarschap met elkaar te verbinden. Voelen mensen zich verantwoordelijk, dan ervaar je dat in de leefbaarheid van een plek of rondom een gebouw. Eigenlijk zouden alle initiatiefnemers die iets willen in het ruimtelijk domein uitgenodigd moeten worden om eerst dit boek door te kijken. Zulke processen faciliteer ik graag; samen aan de voorkant praten over dat wat belangrijk is voor mens en omgeving. Want deze aandachtspunten zitten nog lang niet bij iedereen in de vingers! Daarom helpen wij als Commissie Omgevingskwaliteit graag om dit perspectief te verbreden; precies hier hebben wij een rol te vervullen. Dan schetsen we dilemma’s en laten we tegelijkertijd kansen zien aan mensen. Begrijp me goed, het is mensen niet kwalijk te nemen als ze nog geen kansen zien. Maar wel wanneer ze niet open staan voor het gesprek hierover."

TIP: "De impact van onze buitenruimte moet ingebakken worden in het denken, de functionaliteiten en de processen. Het vraagt oefening om steeds goed te kijken of er iets extra nodig is en dit dan ook te organiseren. Passende normen kunnen heel behulpzaam zijn. Die maken het mogelijk om vragen te stellen als: ‘waar is een schoolplein ook alweer voor?’ of ‘wat zijn de alternatieven qua mobiliteit?’ "

"Veel bouw- of landschapsplannen worden niet meteen bekeken of beoordeeld op sociale duurzaamheid, beweging, participatie etc. Deze onderwerpen hebben veel met gedrag te maken. Mensen wonen tenslotte op hun manier! Neem bijvoorbeeld De Maten. Die wijk is zo ontworpen dat er gezellige pleintjes zouden komen. Toch is er veel eenzaamheid; daar moeten we wat mee. En ook de tegenwoordige ruimteclaim is een forse uitdaging. In de jaren ‘70 ging dit heel anders. We werkten met onderleggers die automatisch ruimte reserveerden voor speelvoorzieningen. Op groot en klein niveau werd meteen aan dit soort dingen gedacht en … vooraf, hè?! Dan lag er een kaart met stippen en sterren en je wist als ontwikkelaar precies wat je op te lossen had. Voor alle plannen en initiatieven is het momentum cruciaal. Begin je met een nieuwe buurt, praat dan ook over zaken die gevoelig of lastig liggen. Soms kan een skatebaan misschien beter het centrum van een buurt worden. We wonen met z’n allen en kunnen of moeten vaak ook met elkaar de boel oplossen. Het is wel fijn als burgers de weg weten om een vruchtbare samenwerking tot stand te brengen."

TIP: "Als projecten voor het eerst op tafel liggen, komt het vragenpakket aan de orde. Dat is vaak een uitdaging en realisatie kost altijd geld. Centen die je maar één keer kunt uitgeven. Wat nog meer? Blijf openstaan voor vragen en elkaars oplossingen!"

"Wat kansrijk is zijn de vele opgaves in de buitenruimte die parallel kunnen lopen. Denk aan klimaatadaptatie en hittestress ... dus als we ruimte maken voor groen dan maar liever meteen uitnodigend en aantrekkelijk. Ik zie dat echt als kansen! De aanleg van onze buitenruimte is bij uitstek een taak van de gemeente. Het is belangrijk dat we deze ambitie blijven vasthouden. En het helpt enorm als er bevlogen bestuurders zijn die hier ook voor gaan en betrokken zijn. Zo kunnen we samen die ambitie uitdragen. Zeker wanneer we moeten puzzelen met de ruimte. Stedelijke verdichting, onze woningbouwopgave ... het is vaak een gevecht om de ruimte. Hoe kunnen we binnen deze beperkingen toch vergroenen en zorgen voor buitenruimtes met kwaliteit? Ondanks alles ben ik daar positief over, maar we moeten er wel aan werken. En vooral als gemeente de basisstructuur aanleggen in de groenblauwe hoofdstructuur van Apeldoorn. Het ontwerp van de openbare ruimte is leidend - op hoofdstructuurniveau én op het niveau van wijk en buurt. Op elke ‘laag’ hebben wij verschillende rollen en is er een andere vorm van betrokkenheid en participatie van bewoners. Door creativiteit kunnen we soms ogenschijnlijke tegenstellingen oplossen. Er ligt dus ook een taak voor de ontwerpers; zij mogen echt vooraan staan. Ja, ik geloof enorm in hun kundigheid. Door hoe zij denken, kijken en creëren kunnen zij ook bewoners veel meer betrekken."

TIP: "Als we gaan transformeren, laten we dan doelen verbinden. En zorgen dat de schaalniveaus, onze rollen en die van andere partijen goed in beeld zijn. Wie doen er mee, wie heeft de leiding, wie is aan zet en wie betaalt? Voor vergroening van de buitenruimte kun je bij gebiedsontwikkeling of per project een bijdrage vragen. Ik noem nog eens die structuur: kijk goed waar we het groene netwerk uitbouwen en waar de kansen liggen."

"Wij adviseren in de commissie graag vanuit de breedte en merken dat er veel druk zit op de verdichtingsopgave. We zien dilemma’s ontstaan en willen allemaal graag het kleinschalige groene karakter van Apeldoorn behouden. Daar is geen standaard formule voor; wel allerlei architectonische oplossingen. Daarom blijven we goed met elkaar van gedachte wisselen. Neem bijvoorbeeld de 15-minuten-samenleving waarbij iemand op pantoffels een rondje kan maken. Zit dit uitgangspunt al in de wijkgedachte en wordt het zichtbaar in conceptplannen? Of werken ontwikkelaars toch nog op eilandjes? Ik denk dat hier wat te winnen is, zeker als we kijken naar de manier van begeleiden. Tegenwoordig gaan processen veel organischer en niet meer volgens een blauwdruk-aanpak. De gemeente heeft een meer toetsende rol, waarbij er veel regie ligt bij ontwikkelaars. Dan is het lastig om een brede blik te waarborgen. Door de veelheid aan ontwikkelingen in de binnenstad, spoor- en kanaalzone proberen we deze regie hier en daar wat terug te pakken. Het is gewoon belangrijk om het effect op mensen en hun woon- en werkomgeving per situatie echt zorgvuldig te bekijken."

TIP: "Ik bewonder de onconventionele aanpak die in sommige steden wordt gehanteerd. Daar zijn sociale ontwerpers aan zet. Ook voor Apeldoorn is het cruciaal om wijkgericht te blijven kijken naar kansen, noodzaak en beperkingen. Het liefste samen met de buurt! De Omgevingsvisie vertelt ons als ontwerpgericht document heel helder wat de mogelijkheden zijn. Kijken we een niveau dieper, dan zie je de rol en impact van sociale duurzaamheid. Dat is de basis."

"Naast de Apeldoornse Kookboeken wordt ook het boek Buitenkansen ingezet ter inspiratie en verleiding. Het is geen beleidsstuk en tegelijk ontstaat er al vanzelf aandacht voor in projecten. De uitgangspunten en het gedachtengoed hebben al verschillende groepen bereikt. Intern vooral ontwerpers en projectleiders en buiten de gemeentelijke organisatie kunnen bewoners, ontwikkelaars, organisaties, verenigingen en corporaties er ook uit putten. Parallel aan de uitwerking van de Omgevingsvisie kan er nog wel een ontwikkelslag op dit boek gemaakt worden. Ik denk dan vooral aan het HOE. Want het is niet per se makkelijk … een laagdrempelig buitenruimte, die direct leidt tot activiteit en ontmoeting. Alleen het plaatsen van toestellen is niet voldoende. Het is ook nodig om aan te sluiten bij de wensen van bewoners, zodat ze hun omgeving echt gebruiken en elkaar daar treffen. Daarvoor is samenwerking in de wijk belangrijk, net als luisteren naar inwoners en samen kijken naar een goede programmering. Ook dit gaat nog niet vanzelf, maar we kunnen klein starten en inzetten op uitdagende speel- en beweegplekken en bankjes. En daarna uitgroeien tot bijvoorbeeld een Cruyff court plus of een sportcontrainer die met de inzet van buurtsportcoaches en andere enthousiaste mensen tot leven kan worden gebracht."

TIP: "We zoeken eigenaars, die graag een creatieve en uitnodigende vertaling kunnen maken van boek naar praktijk. Mensen die weten wat waar nodig is, zich inzetten voor extra programmering of samenwerking en hiervoor gaan staan. Zo kunnen ook andere partijen beter aanhaken. En bovenal … laten we elkaar blijven inspireren en met elkaar de ontdekkingsreis voortzetten!"

"Niet alleen wij, maar ook corporaties willen dat woningen kwaliteit van leven uitstralen, binnen én buiten. Alleen zijn er aanvullende afspraken nodig voor de leefomgeving. Prestatieafspraken gaan vaak over het aantal woningen, met een x percentage van de ruimte voor leefbaarheid. Of het gaat nadrukkelijk over de duurzaamheidsopgave. Er zijn alleen meer zaken om rekening mee te houden als we de buitenruimte willen versterken. Gelukkig beginnen corporaties te zien dat hun aanpak ook combinatiekansen biedt. Zo neem ik als bestuurder de zorgagenda mee in de woonvisie. Wonen in de wijk, beschermd thuis, een fijne buitenruimte - het leidt tot andere opgaven. Deze willen wij integreren en laten uitwerken door de bouwer. Dus vragen wij nu om gebouwen én een fijne gevarieerde buitenruimte om elkaar in te ontmoeten. Vanuit inwonersperspectief kijk ik hoe mensen samen iets kunnen realiseren. Ondanks briljante ideeën duurt het soms lang voordat er dingen van de grond komen. Buitenkansen inspireert, maar mensen moeten zelf de route en de realisatie regelen. Ik vind het wezenlijk om op dit pad zo veel mogelijk drempels weg te nemen. Onze gemeentelijke website heeft om die reden de dienstverlening veel centraler gesteld. We werken toe naar een overzichtelijk productenboek waarin burgers goed de weg kunnen vinden. Als individu én samen, want dat is Apeldoorn!"

TIP: "Eerst dacht ik … wat kan ik bijdragen aan dit gesprek over omgevingskwaliteit? Nu ik hier ben, merk ik dat de brug tussen fysiek en sociaal nog belangrijker is dan ik dacht. De Omgevingsvisie is al een mooie stap en die gaan we samen vormgeven. Ik ga verder aan de slag met de vraag: wat hebben inwoners nodig en hoe gaan wij hen ondersteunen en faciliteren?"

FILMPJE 2: de deelnemers vertellen over hun favoriete ambitie

~ Niels Joosten ~ onafhankelijk gespreksleider Commissie Omgevingskwaliteit

"De commissie heeft een nieuwe samenstelling en is gericht op de grote opgaven. We vergaderen effectief en worden steeds vaker gevraagd in een vroeg stadium mee te denken. Dat maakt ons meer een partner bij aanvang en minder ‘een laatste te nemen hobbel’. Doordat wij onafhankelijk zijn, kunnen wij vrij en creatief meedenken over de samenhang en over aandachtspunten voor grote ontwikkellocaties. Veelzijdig ontwerpen Wat mij opvalt is dat de commissie vaak adviseert om de participatie met de omgeving goed te organiseren. Dit is uitlegbaar, omdat de stedenbouwkundige keuzes van de gemeente ook een ander gebruik van de openbare ruimte vragen. Zo werken we aan een mobiliteitsvisie en leven we straks met z’n allen in een compacter gebouwde stad met hogere gebouwen. Het liefst met daartussen veel groene open ruimte. Al deze wensen moeten op haalbare wijze ontworpen worden en tegelijkertijd synchroon lopen met hoe mensen willen wonen en bewegen. Duurzaam samenwerken Als onafhankelijk gespreksleider richt ik mij op het proces. Ik let op de dialoog tussen initiatiefnemer, commissie en gemeente. Door het verdwijnen van de burgerleden is een deel van de integrale aanpak verschoven naar opdrachtgever en omgeving. En op wens van de gemeente is duurzaamheid nu minder de taak van de Commissie Omgevingskwaliteit. Gelukkig is de nieuwe adviseur leefbaarheid een ware ambassadeur als het gaat om (sociale) duurzaamheid en omgevingskwaliteit . Monumentenzaken bespreken we efficiënt in klein comité, liefst op eenzelfde dagdeel als de grote plannen. Zo voorkomen we overlap ; dat is ook duurzaam. Onze werkwijze is geëvalueerd met wethouders en ambtelijke opdrachtgevers. So far so good! Toegevoegde waarde Wij sluiten elke zitting met initiatiefnemers af met de vraag of de dialoog van toegevoegde waarde is geweest. Dit blijft voor mij ook de essentie: goed in gesprek zijn en blijven over zaken die onze kwaliteit van leven in hoge mate bepalen. Kijkend naar de opgaven en onze toekomst, kun je bij sommige onderwerpen niet genoeg stilstaan."