De Grote Nassauloop

Het Valkenberg was oorspronkelijk een jachtgebied behorend bij het kasteel. Mencia de Mendoza (1508-1554) ging graag op valkenjacht. Daarbij werden afgerichte valken gebruikt om vogels te vangen. De kooien waarin deze valken werden ondergebracht stonden op het verhoogde valkenhuis genoemd de ‘valcberch’. Het heeft weinig verbeeldingskracht nodig om Mencia, prachtig gekleed, met een valk op haar arm te zien uitrijden. Hendrik lll ging veel op reis. Mencia vermaakte zich wel, hetgeen hem deed verzuchten: “Wat rijke vrouwen inbrengen, geven ze ook gemakkelijk weer uit”. Het was ook de achtertuin van de Nassaus. Toen veel groter dan nu.

Het eerste kasteel van Breda, gebouwd in opdracht van Jan van Polanen (rond 1350), had een gracht en vier hoektorens. Graaf Hendrik III van Nassau en zijn, vermogende, Spaanse vrouw Mencia de Mendoza lieten het kasteel in 1536 verbouwen (architect: Tommaso Vincidor da Bologna, een leerling van Rafael). Het paleis kreeg een wereldse allure, licht met een binnenplaats met zuilen, een rijk versierde trap, een ridderzaal, het blokhuis, een prachtige watermolen, omgeven door bossen voor de jacht. Hendriks zoon René liet er nog een hofkapel bouwen. Vanaf 1826 is het paleis verbouwd voor de komst van de KMA. Veel pracht en praal is hierbij verloren gegaan.

Het hofhuis werd gebouwd in opdracht van Gabriel van Biest (ca 1534). Het bestond uit een traptoren en drie vleugels die om een binnenplaats waren gegroepeerd. Justinus van Nassau voegde er tussen 1606 tot 1608 een achtkantige hoektoren aan de buitenzijde en een galerij om de binnenplaats aan toe. In 1790 volgde een verbouwing in Lodewijk XVI- stijl door Willem Frederik van Oranje-Nassau. Het huis bevatte schouwen in Lodewijk XIV-stijl en stucplafonds in Lodewijk XV-stijl. Van 1795 tot 1993 kreeg het pand verschillende functies, zowel voor militaire doeleinden als het Volkenkundig museum. Na een grondige restauratiebeurt door de NV Stadsherstel zijn er nu appartementen in gevestigd.

In 1430 kwam het Hertogdom Brabant bij Bourgondië. De Bredase Nassaus behoorden hier tot de hoogste adel en waren lid van de ‘Orde van het Gulden Vlies’, El Toison d’oro, ingesteld door Philips de Goede. De kerk is het meest gave voorbeeld van Brabantse gotiek. Het is een gebouw met een rijk cultuurhistorisch verleden. Niet alleen de imposante architectuur aan de buitenzijde van het gebouw, maar ook de in de kerk aanwezige monumenten, gewelf- en muurschilderingen maakten het gebouw tot het belangrijkste monument van Breda. In de kerk zien we de in de Prinsenkapel een met bladgoud bekleed plafond en de Nassaugraven met het mausoleum, de ridders van het Gulden vlies, het wapen van Breda met de drie Andries(X)kruisen, muurschilderingen van de Heilige Christoffel en de Blijde boodschap aan Maria (de annunciatie) en meer invloeden uit de periode van de rijke Bourgondisch pracht.

Het Zaartbos is in 1987 aangelegd met gelden van Esso en eigendom van de gemeente Breda. Het bestaat uit natte ruige weilandjes en bosjes die onder water lopen bij hoge waterstanden, bedoeld om in Breda droge voeten te houden. Het gebied wordt in de zomer begraasd door Galloways. Ze hebben het gehele gebied ter beschikking en houden het bos open. De Galloway is een hoornloos runderras dat oorspronkelijk uit Schotland komt. Ze hebben weinig zorg nodig, zijn niet agressief en zijn goed bestand tegen natte omstandigheden.

Langs de Aa of Weerijs ligt het drassige bosgebied Trippelenberg. Het gebied was al in de middeleeuwen bewoond en viel onder Heerlijkheid Ten Houte in de Hage. Aan de zuidoostrand van de Trippelenberg ligt de Prinsenhoeve. Eens stond hier een kasteel als centrum van de heerlijkheid ’t Hout. Het ridderlijk geslacht Uten Houte ontleende hier zijn naam aan. De oudst bekende bewoner van het kasteel was Jan Uten Houte. In 1740 werd het kasteel nog gerestaureerd, waarna het in 1819 werd gesloopt. Hier verrees later de huidige boerderij ‘De Prinsenhoef in ’t Hout’ genaamd. De Hoeve in het Hout werd vanaf de 19e eeuw ook wel Prinsenhoeve genoemd, omdat zij tot het bezit van de Prinsen van Oranje behoorde.

In 1514 gaf Graaf Hendrik III van Nassau opdracht tot het zaaien van Zuid-Duits dennenzaad in het oorspronkelijk heidegebied. Er was behoefte aan lange rechte stammen voor de scheepsbouw en voor de bouw. Maar ook was er voor de Heren van Breda behoefte aan een bos om te jagen.Het oudste stuk Mastbos is de strook die begint bij Hotel Mastbos en naar het begin van het Eeuwiglaantje loopt. Stadhouder Willem III liet ‘De Orde en het Reglement van zijne Koninklijke Majesteit van Groot-Brittanje op het beplanten van de Baronie van Breda’ opstellen. Hierin staan ook allerlei regels over het beheer.

Vanaf de Galderseweg tot aan de Overaseweg werd een buitenlinie opgeworpen om het Staatse leger te beletten van buitenaf de insluiting te doorbreken. Met groef een gracht en wierp grond op tot een wal met een hoogte van 1,5 m. Daarop werd aan de buitenzijde een aarden borstwering met een hoogte van 1,5 m en een breedte van 1,8 m aangebracht. Die beschermde op de wal staande schutters tot borsthoogte tegen vijandelijk musket- en kanonvuur. De schutter kon over de borstwerking heen een naderende vijand onder vuur nemen. De linie lag hier aan de rand van het Mastbos. De Zeven Heuveltjes waren in 1624/25 nog niet bebost. De Spanjaarden hadden dus een onbelemmerd waarnemings- en schootsveld.

Vanaf 1494 was hier sprake van een omwaterd stenen huis. In 1614 kocht Philips Willem het als jachtslot. In 1618 werd het eigendom van zijn halfbroer Maurits. Deze liet echter elders een ander jachthuis bouwen: het Speelhuis in de Belcrum. Ook latere prinsen hebben maar zelden van het huis gebruik gemaakt. Tijdens het beleg van Breda door Spinola werd hier voor de troepen (1624/25) brood gebakken en bier gebrouwen. Tijdens de belegering van Breda door Frederik Hendrik (1637) logeerden de zogenaamde ‘gecommitteerden te velde’, afgevaardigden van de Staten Generaal ‘er, om den veldheer met haeren raet te helpen’. In 1774 kochten particulieren het sterk verwaarloosde kasteeltje en knapten het op.

Naast dit huis staat het huis Hersbeek en iets verderop bevindt zich de Sint Antonius kathedraal. Het grootste gedeelte was tot ongeveer 1500 in het bezit van de familie Van Zelbach. Vanaf 1505 was het van Hiëronymus van Oisterzeel. In 1534 werd het huis herbouwd na een stadsbrand. In januari 1536 kocht Jean de Hocron (Ocrum), hofmeester van René van Chalon, een stuk grond met de restanten van het afgebrande huis. In datzelfde jaar werd begonnen met de bouw van een nieuw huis.René erfde het prinsdom Orange via zijn moeder Claudia van Chalon, tweede vrouw van Hendrik lll van Nassau. Hij was de eerste Prins van Oranje én Nassau. Van 1577 tot 1610 was het als Augustinessenklooster in gebruik, van 1625 tot 1637 samen met nummer 16 als Jezuïetenklooster en later een kazerne. In de voorgevel is het wapen van Brederode aangebracht.

De Kapel werd in 1428 gesticht door Johanna van Polanen, vrouw van Engelbrecht I van Nassau, Heer van Breda. De kapel werd vernoemd naar de heilige Wendelinus. De kapel zou vermoedelijk onderdeel van een mannenklooster gaan worden. Het klooster als zodanig is er niet gekomen. Het werd de kapel voor de begijnengemeenschap. Na de inname van de stad Breda door Prins Maurits, dankzij de list met het Turfschip in 1590, is de kapel in gebruik als protestantse / Waalse kerk. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog wisselden Breda en de kerken regelmatig van eigenaar, dan weer protestants, dan weer katholiek. In 1637 werd het uiteindelijk definitief de Eglise Wallonne/ Waalse kerk.