Ontbossing

Heb jij vandaag een broodje pindakaas gegeten? Je haren gewassen met shampoo? Een zak snoep of een pakje Oreo's gekocht? Deodorant gebruikt of je tanden gepoetst? Iets geprint? Of heb je misschien een stukje vlees gegeten bij je avondeten?

Waarschijnlijk zal iedereen minimaal één van deze vragen met “ja” hebben beantwoord. Dat is niet meer dan logisch want dat is heel normaal. Je vraagt je misschien af waarom wij deze vragen stellen. Als je op één van de bovenstaande vragen namelijk al met “ja” beantwoord hebt, help je onbewust mee aan ontbossing. Als je bij deze zin bent aangekomen zijn er ondertussen al 10 voetbalvelden aan bomen gekapt in de wereld. Elke twee seconden wordt er namelijk een stuk bos zo groot als een voetbalveld gekapt. Mega veel! En elke twee weer seconden opnieuw…

In deze les zullen wij zowel de betekenis, de belangrijkste oorzaken, de zwaarst getroffen gebieden, de gevolgen, bijvoorbeeld voor ons klimaat en onze dieren en ten slotte de ontbossing in Nederland bespreken. Als laatste zullen er nog tips terug te vinden zijn over hoe jij zelf het beste kan omgaan met ontbossing. En wat kan jij ertegen doen? Onbewust helpen we er namelijk allemaal aan mee. Het is een gemene insluiper die zich langzaam aan het versterken is! Er moet zo snel mogelijk iets aan gebeuren als wij de wereld nog willen redden.

Aan het einde van de les kan de leerling, met behulp van een afbeelding, het begrip ontbossing uitleggen door gebruik te maken van de volgende begrippen: Kappen, menselijke invloed, verdwijnen van bos. 

Aan het einde van de les kan de leerling, met behulp van de gebruikte Storymap, uitleggen wat de redenen zijn tot ontbossing door gebruik te maken van de volgende begrippen: Illegale houtkap, sojateelt, palmolie, mijnbouw, papier, vleesindustrie en biobrandstof. 

Aan het einde van de les kan de leerling, met behulp van de zelfgemaakte kaartjes uit de gebruikte Storymap, beschrijven in welke gebieden op de wereld ontbossing het grootschaligst is aan de hand van de volgende locaties: Amazone, Congobekken en het Indonesisch regenwoud.

Aan het einde van de les kan de leerling, aan de hand van de gebruikte Storymap, verklaren wat de gevolgen van ontbossing zijn, door de volgende begrippen te gebruiken: Landslides, broeikaseffect en het dierenrijk. 

Aan het einde van de les kan de leerling, aan de hand van de aangereikte posteropdracht, de opgedane kennis reconstrueren en visualiseren, hoe de leerling zo duurzaam mogelijk kan leven zodat de bijdrage aan ontbossing gering is.

Aan het einde van de les kan de leerling, aan de hand van de Storymap en de bijbehorende opdrachten, afwegen welke waarde zij het belangrijkste vinden en zodoende het eigen gedrag internaliseert.

Aan het einde van les kan de leerling, aan de hand van de posteropdracht, een poster ontwerpen en presenteren waarbij het eigen handelen (normen en waarden) centraal staat en na de uitvoering van dit project reflecteren op het behaalde resultaat.

• Beantwoord alle vragen* in jouw schrift.
• Bij sommige vragen zul je filmpjes, afbeeldingen of kaarten moeten bekijken.
• Heb je vragen? Steek je hand op en de docent komt bij je.
• Je hebt het hele lesuur de tijd.
• Je werkt in tweetallen.
• Op het einde kom je bij het kopje: "Samenvatten en Evaluatie". Dit betekent dat je op het einde bent gekomen. Als je hier bent aangekomen kun je voor jezelf een test maken over hoe duurzaam jij leeft. Óf je leest alvast het kopje eronder: "Posterproject".

*Excl. de DDU vragen. Deze worden namelijk klassikaal besproken.

DDU 1: Stel je voor, jij bent een lid van een stam in een regenwoud. Wat zouden de gevolgen van ontbossing kunnen zijn voor jouw leefstijl? (klassikaal)

Vraag 2: Vergelijk de bovenstaande twee kaarten. a. Wat valt er op? b. Welke verschillen zie je? c. Welke overeenkomsten zie je?

Eigenlijk spreekt het woord voor zich. Ontbossing is het verdwijnen van bos wat door de mens veroorzaakt wordt. Ontbossing is tegenwoordig een belangrijk begrip geworden. De bossen bedekken maar liefst 31% van het aardoppervlak. De ontbossing neemt namelijk in een rap tempo toe wat veel invloed heeft voor ons, de bewoners van de aarde. Per jaar verdwijnt er namelijk wereldwijd 6,5 hectare aan bos. Inmiddels is de helft van het oorspronkelijke bos op aarde al gekapt. Het is belangrijk dat men bewust raakt van de oorzaken en de gevolgen ziet zodat we weten wat de gevolgen zijn als we op dit tempo doorgaan. 

Vraag 3: Hoeveel hectare bos verdwijnt er wereldwijd per jaar?

Vraag 4: Hoeveel procent van het aardoppervlak bestaat uit bos?

De drie zwaarst getroffen regio’s door ontbossing zijn de Amazone, het Congobekken en de oerwouden in Indonesië. Eigenlijk hebben ze alle drie hetzelfde probleem. De vraag naar grondstoffen door grote multinationals stijgt. Deze zijn namelijk op zoek om zo goedkoop mogelijk de grondstoffen te verbouwen zoals hout, palmolie en soja. Wat ook een belangrijke rol speelt in deze gebieden is corruptie en een zwak bestuur. De overheid is in deze gebieden niet betrokken met de lokale bevolking en gaat maar al te graag in op de geldaanbiedingen van de multinationals.

Wat ook een gevolg is van ontbossing is het overstromen van rivieren. Bomen hebben natuurlijk wortels die onder de bomen in de grond zitten. Deze wortels houden het water vast wat gevallen is na een regenbui. Ook houden zij de aarde bij elkaar. Wanneer de bomen worden gekapt zal het water wat valt bij een regenbui direct van de helling af naar de rivier stromen. Dit worden ook wel "landslides" genoemd. Ook neemt hier tijdens het stromen de bovenste laag van de aarde mee want dat wordt niet meer vastgehouden. Aangezien het in de regenwouden vaak regent kan de rivier hierdoor de grote hoeveelheid aan water niet meer aan. Ook kan de mee gespoelde aarde de rivier “verstoppen”.  Hierdoor zal de rivier overstromen.

We hebben nu gezien wat de oorzaken en gevolgen zijn van ontbossing. 

Inmiddels kunnen we aardig wat oorzaken en gevolgen benoemen van ontbossing toch? Maar wat we niet moeten vergeten is dat het om ons heen ook een belangrijke rol speelt. Ook in Nederland hebben we namelijk te maken met ontbossing! 

Zo blijkt namelijk dat de oppervlakte van bos in Nederland sinds 2013 behoorlijk is gedaald. Sterker nog, met zo’n 1350 hectare per jaar. Dat is wel zo’n 13,5 km2! Dit zijn bijna drie voetbalvelden vol! Wel worden er natuurlijk ook nieuwe bossen aangeplant. Helaas worden er meer bossen gekapt dan aangelegd. Dit betekent dat er dus zeker ontbossing plaatsvindt in Nederland! 

Dit zal de komende jaren ook zeker niet verbeteren. Zo staan er veel projecten op de planning waarbij bos zal moeten verdwijnen. Als al deze projecten doorgaan verdwijnt er ontzettend veel bos. Terwijl Nederland in vergelijking met de landen om ons heen al weinig bos heeft. In Nederland bestaat 11% uit de oppervlakte met bos. Heel weinig toch? In Duitsland staat dit aantal bijvoorbeeld op 32%! Eigenlijk is de hoeveelheid ontbossing in Nederland net zoveel als de afname van het tropisch regenwoud… 

Maar waarom is er in Nederland nou sprake van ontbossing? We zijn toch best een groen land? Dat is ook zeker waar. Alsnog zijn er in Nederland genoeg redenen voor de ontbossing. 

Ten eerste worden in Nederland bossen gekapt om ruimte te maken voor andere cultuurlandschappen. Dit zijn andere vormen van natuur die wij als mens hebben aangelegd. Zoals zandverstuivingen of heidevelden. Dit zijn landschappen die stilstaan en waar geen natuurlijke ontwikkeling plaatsvindt. Deze gebieden worden aangelegd om het dierenrijk te verbreden of om beschermde diersoorten meer ruimte te geven.

Maar misschien wel de belangrijkste reden voor ontbossing in Nederland is de toenemende bebouwing. Er komen steeds meer mensen en daardoor is er ook meer ruimte nodig om te wonen en te leven. Hierdoor moet er bos worden gekapt om bijvoorbeeld nieuwe huizen op te bouwen. Ook moet er veel bos worden gekapt voor onze infrastructuur. 

Zo zie je maar weer, ontbossing is dichterbij dan je denkt en zelfs in Nederland gebeurt het in een te snel tempo! 

Zie onderstaande button voor een ontbossing kaart die je af kunt laten spelen waardoor je een beeld krijgt van ontbossing door de jaren heen.

Vraag 17: Wat is de voornaamste oorzaak van ontbossing in Nederland?

Vraag 18: Voorspel wat de uitbreiding van de randstad voor gevolg heeft voor ontbossing in Nederland?

Wist jij al dat palmolie in heel veel dagelijkse producten zit verwerkt zoals bijvoorbeeld shampoo en zeep, maar bijvoorbeeld ook Nutella en pindakaas? Om palmolie te verkrijgen worden er grote delen van bossen gekapt! Alleen maar zodat wij onze haren kunnen wassen en onze boterhammen met chocopasta kunnen eten. Dat kan en moet anders toch? Hieronder een aantal tips die jij vandaag al kunt gebruiken en ervoor te zorgen dat er minder bos wordt gekapt. Alleen op deze manier kunnen we er samen voor zorgen dat er in de toekomst ook nog bossen zijn. Wel zo fijn aangezien we allemaal zuurstof nodig hebben om te overleven.

Vraag 19: Wat zou jij kunnen doen om ervoor te zorgen dat er minder bomen worden gekapt?

DDU 2: Wat zou jij kunnen doen om de productie van palmolie te verminderen? (Klassikaal)

Om Nutella en/of pindakaas te maken is er palmolie nodig. We weten inmiddels dat dit sterk bijdraagt aan de ontbossing. Maar wat nu? Geen Nutella meer eten? Geen zorgen er zijn alternatieven. Er is namelijk al een veganistische variant van de chocopasta en een biologische pindakaas. Zo kun jij onbezorgd genieten van jou favoriete boterham!

In veel cosmetica is palmolie verwerkt. Sterker nog 27% van de totale productie van palmolie wordt gebruikt om cosmetica te maken. Voorbeelden hiervan zijn: Shampoo, deodorant, zeep maar ook crèmespoeling en voor de heren onder ons gel! Er zijn cosmeticaproducten op de markt die palmolie vrij zijn al is dit lastig om te vinden. Als je er zeker van wilt zijn dat je geen palmolie in cosmeticaproducten gebruikt, maak dan je eigen cosmeticaproducten. Hoe leuk is dat! Lees via de onderstaande link hoe je bijvoorbeeld je eigen deo maakt!

Ecosia is een zoekmachine voor internet. De meeste mensen zijn toch altijd gewend om Google te gebruiken. Maar voor elke zoekopdracht wordt Google rijker. Wanneer je Ecosia gebruikt als zoekmachine, worden er bomen geplant. Je hebt gemiddeld zo'n 45 zoekopdrachten nodig voor je een boom hebt geplant. Ecosia gebruikt de advertentie-inkomsten om bomen te plaatsen op plekken waar de nood het hoogste is. Zo heeft Ecosia al veel bomen geplant in Ehthiopië, Brazilië, Brazilië en Indonesië.

Probeer minder vlees te eten. Zo zorg je ervoor dat er minder landbouwgrond nodig is voor het houden van vee. Ook zorg je er dan voor dat de sojateelt minder wordt. De soja wordt natuurlijk gebruikt om het vee ook eten te geven. Twee vliegen in één klap dus!

Ben je benieuwd hoe zuinig jij leeft? Klik op de onderstaande button en doe nu de test!

Wat hebben we deze les geleerd?

Wat is ontbossing?

Wat zijn de oorzaken van ontbossing?

In welke gebieden vindt ontbossing het meeste voor?

Wat zijn de gevolgen van ontbossing?

In welke mate vindt ontbossing plaats in Nederland?

Wat kun jij doen?

De opdracht:

In deze poster opdracht gaan jullie een tweetal of viertal vormen en samen een poster maken over hoe je zo duurzaam mogelijk gaat leven een week lang! Voor deze opdracht is het de bedoeling dat elk groepslid minimaal 1 vraag uit deze Storymap beantwoord en terug laat komen op de poster. Maak indien mogelijk gebruik van afbeeldingen. Deze poster zullen jullie in de laatste les van de week van de duurzaamheid presenteren aan jullie klasgenoten.

· Vorm een tweetal of viertal

· Gebruik allemaal 1 vraag uit deze Storymap en laat dit terugkomen in de poster.

· Maak gebruik van afbeeldingen om je verhaal te kunnen onderbouwen. Zie voorbeeld posters Storymap.

· Maak gezamenlijk een plan om zo duurzaam mogelijk te leven. Let hierbij op dat het wel haalbaar moet zijn!

· Presenteer over twee weken gezamenlijk het plan aan je klas en presenteer voor elke groepslid apart wat jij gaat doen om zo duurzaam mogelijk te leven. In de les na het uitgevoerde project zal je samen met de rest van de klas terugblikken en reflecteren op deze duurzame week. Heeft er een gedragsverandering plaatsgevonden?