RTP – Investeringar

For å få ei meir føreseieleg oversikt over kva tiltak som vert prioriterte og kva prosjekt som må vente til vi får tilstrekkeleg med midlar, er det lagt opp til eit system med porteføljeprioritering.

Prioriteringane vert basert på følgjande:

• Måloppnåing i forhold til Regional transportplan 2022-2033 (jf. prioriteringskriteria)
• Planstatus og prosjekta si modning
• Samla rammer til sektoren.
• Prosjektkostnader og finansieringsmoglegheiter for prosjekta.
• Samla rammer til sektoren.  

På overordna nivå skal byggbarheit, regional balanse og stordriftsfordel takast i betraktning ved prioritering av prosjekt. Kriteria over er ikkje sett i prioritert rekkefølgje.  

For at prosjekt skal kunne bli klare til bygging, krev det godkjente planar. I prosjektoversyna er det no brukt følgjande inndeling for å synleggjere kor modne prosjekta er i forhold til planlegging:   

Det er også basert på innspel som vart gjort i første versjon av RTP Investeringar i 2022 og i seinare dialog med kommunane.

Fylkesdirektøren har i arbeidet med prioriteringane i denne rulleringa lagt særleg vekt på følgjande:  

• Å følgje opp RTP-rammene med m.a. vidareføring av satsing på bru og tunell.  
• Strategi for mjuke trafikantar legg opp til å starte to større gang- og sykkelprosjekt utanom Miljøløftet årleg. Om det er tilstrekkeleg med midlar til å kunne prioritere dette, føreslår fylkesdirektøren å prioritere gang- og sykkeltiltak knytt til Leirvik terminal. Dersom det er rom for dette, kan også fv. 49 Egne hjem i Ullensvang kommune vere aktuell for oppstart. 
• Kollektivterminal på Leirvik blir prioritert for oppstart om det er økonomiske midlar til prosjektet 
• Grunna akutt skade på veg er det behov for å prioritere fv. 61 Naveosen- Brubakken i Stad kommune. 
• Det er også behov for å starte opp eit større skredsikringsprosjekt, og det blir vist til fylkestinget sine tidlegare prioritering av fv. 607 Heilevang og fv. 49 Tokagjelet. Konkurransen for fv. 607 Heilevang er avlyst i påvente av nærare avklaringar. Reguleringsplanen for fv. 49 Tokagjelet er venta til 1. gongs handsaming sommar/tidleg haust 2024 med sikte på vedtak oversendt Kvam herad til godkjenning.  
• Grunna at E39 Hafstadfjelltunellen ligg inne i Nasjonal transportplan 2024-2027 kan det bli mogleg å bruke overskotsmassar frå tunellen til fv. 57 Storehaugen–Perhaugen, evt også mindre utbetringar som ikkje krev reguleringsplan vidare mot Bygstad. Framdrift her vil vere avhengig av framdrifta for E39 Hafstadfjelltunellen.  
• Det blir arbeidd vidare med å kartleggje dei økonomiske konsekvensane av ferjavløysingsprosjekt., samt arbeidd opp mot staten for å betre ordninga. Fylkesdirektøren kjem tilbake med sak om ferjeavløysing til fylkestinget i oktober.  

Med strekningstiltak blir det her meint samling av ulike punkttiltak langsetter ei strekning. Det kan t.d. vere utviding av smale parti, siktutbetring, forsterking av vegkroppen, bygging av møteplassar, fortau, oppgradering av busshaldeplassar mm. Det blir lagt vekt på å utnytte handlingsrommet i vegnormalane, og i hovudsak prioritere tiltak som ikkje krev reguleringsplan.  Målet er ikkje å ha ein gjennomgåande standard, men ta dei viktigaste flaskehalsane og farlege punkt langsetter ei strekning.

Sentrale kriterium er å betre framkome og trafikktryggleiken på strekningane og redusere forfallet. Det er under planlegging mindre strekningsvise tiltak på fv. 620 Kjøde–Sandvik i Stad kommune og fv. 424 Flyplassvegen i Sogndal kommune. 

Det er under vurdering I første omgang blir det rådd til å gjennomføre ei kartlegging av moglege tiltak på følgjande strekningar i dialog med dei aktuelle kommunane:  

• Fv 576 Mundheim–Tørvikbygd 
• Fv. 607 Hyllestad

Det er i tillegg sett på ein rekkje andre strekningar som er aktuelle for tiltak. Strekningane er valde ut i frå behov for utbetringar og moglegheit for å kunne føreta mindre strekningstiltak. Det er hovudsakleg vald vegar i vegklasse C (lokale hovudvegar), men også nokre i vegklasse D grunna store utfordringar med drift av vegen grunna stort forfall. Dette er: 

• Fv 569 Modalen–Dalseid  
• Fv 60 Utvikfjellet 
• Fv 5602 Feios–Fresvik 
• Fv. 614 Isane–Grov 
• F. 606 Daløy ferjekai–Krakhella ferjekai 
• Fv 567 Valestrandfossen–Tysso 
• Fv- 618 Almenningen–Kjøde 
• Fv. 5386 Raundalsvegen 
• Fv- 579 Lyssand–Holdhus 
• Fv. 565 Kaland–Isdalstø 
• Fv- 548 Torali–Skånevik–Håland 
• Fv- 563 Ask–Åsebø 
• Fv. Håra–Grense Sauda 

Det blir gjennomført ei nærare kartlegging av desse strekningane, m.a. ved bereevnemålingar, og det blir vidare dialog med aktuelle kommunar. Omfang av tiltak vil vere avhengig av framtidige økonomiske rammer. Det blir lagt opp til å kome tilbake til nærare prioriteringar i neste rullering av RTP Investeringar i 2025. 

Samfinansiering er eit verktøy for få realisert fleire fylkesvegprosjekt, i samarbeid mellom fylkeskommunen og kommunar, private verksemder eller staten. For å bli vurdert bør tiltaket gi betre trafikktryggleik, betre framkome, vera tiltak for mjuke trafikantar eller kollektivtiltak. Midlane skal nyttast til mindre prosjekt der andre går inn med bidrag. Aktuelle samfinansieringsprosjekt kan variera i kostnad mellom nokre få hundre tusen kroner til fleire hundre millionar kroner. Det er som omtalt i avsnitt 2.5. lagt til grunn 100 mill. kr. i økonomiplanperioden for samfinansieringsprosjekt.    

Fylkesdirektøren legg følgjande til grunn for samfinansieringsprosjekt:

• Mindre tiltak kan dekkast innafor den årlege løyvinga til posten samfinansiering. Dette vil gjera det mogeleg å realisera byggeklare, gode tiltak som oppstår i samhandling med kommunar og andre gjennom året, på ein rask og ubyråkratisk måte.
• Middels store tiltak kan dekkast innafor rammeløyvinga til samfinansiering når tiltaket er tilstrekkeleg planavklart og har finansiering. Desse prosjekta treng ofte ytterlegare planavklaring og dialog, og må «konkurrera» med andre tilsvarande tiltak innafor rammene.
• Samfinansieringsporsjekt over 50 mill. kr vil normalt krevja fylkeskommunal løyving utover rammene til samfinansiering. Desse prosjekta vil få eiga linje under dei andre rammeløyvingane, og budsjettprosessen for desse er tilsvarande andre fylkesvegprosjekt. 

Nokre store prosjekt som skal realiserast eller er i prosess er:  

• Fv. 5184 Grimstadvegen, Bergen kommune. Avtale om samfinansiering er ikkje inngått.  
• 5402 Bavallsvegen, Voss kommune. Forventa oppstart hausten 2024 
• Fv. 5156 Åsen–Helleskaret, Bjørnafjorden. Under bygging. 

Mindre prosjekt som er under bygging/skal startast opp:  

• Fv. 570 Punktutbetring søre Kvingo–Kvamme, Masfjorden  
• Fv. 571 Punktutbetring Kringla, Gulen  
• Fv. 542 Utbetring av Leirdalskrysset, Bømlo  
• Fv. 570 Steine Hovden GS-veg Gulen  
• Fv. 5286 Fortau Brattholmen skule til kai Øygarden   

Tiltak under vurdering: 

• Grøft Årdalstangen–Loi–straum til Steiggjetunnelen, Årdal  
• Rundkjøring ved Storebøterminalen, Austevoll  
• Fv. 506 Punktutbetring, Solund  
• Fv. 5064 Fortau Jensanesvegen i Sagvåg, Stord  
• Fv. 601 Prestfossen bru, nytt tilbod for mjuke trafikantar,  Førde Sunnfjord  
• Fv. 614 punktutbetringar mellom Holmaneset og Svelgen, Bremanger  
• Fv. 567 Etablering av tilbod for mjuke trafikantar ved Holmane Næring i Fotlandsvåg, Osterøy  

Kartet på Storymap viser prosjekt på fylkesveg i regi av bompengepakkar, men ikkje prosjekt på riksveg og kommunal veg. Mindre prosjekt i bompengepakkene går heller ikkje fram av kartet. 

Stortingsproposisjonane legg føringar for styring av bompengepakkar.  

Med utgangspunkt i oppdaterte kostnadsanslag viser det seg at ikkje alle prosjekta let seg finansiere i fleire av pakkane. Pakkane skal porteføljestyrast, og det vil vere behov for å ei vurdering av moglegheiter for kostnadsreduserande tiltak og/eller at prosjekt må utgå av pakkane. Det er kontaktutvala for bompengepakkane som har ansvar for porteføljestyring av pakkane. 

Det er føljande pakker som omfattar fylkesveg: 

Førdepakken 

Førdepakken vart vedteken i 2015 med delvis bompengefinansiering. Samla sett er det 20 prosjekt på riksveg, fylkesveg og kommunal veg. Statens vegvesen er byggherre for pakken. Samferdselsdepartementet har godkjent at det kan fremjast ein ny proposisjon for å forlenge pakken med  fem år fram til oktober 2033.

Nordhordlandspakken 

Nordhordlandspakken vart vedteken i 2017 med delvis bompengefinansiering. Pakken har 19 delprosjekt, og omfattar både fylkesveg- og riksvegprosjekt. 

Askøypakken 

Askøypakken vart vedteken i 2013 med delvis bompengefinansiering av fylkesvegprosjekt. Revidert Askøypakke vart vedtatt mai 2022, og legg opp til eit bidrag i finansiering med ytterlegare 648 mill. kr. til fullføring av dei attverande prosjekta i pakken. 

Bypakke Bergen 

Bypakke Bergen inngår som del av byvekstavtalen for Bergensområdet, og finansierer ulike tiltak for å nå det nasjonale målet om nullvekst i persontransport med personbil i Bergen. Prosjekta i Bergen er omtala under Miljøløftet. 

Kvinnheradpakken 

Stortinget vedtok bompengepakken i mai 2022. Den er delvis finansiert gjennom bruk av m.a. fylkeskommunale skredsikringsmidlar. Pakken omfattar 7 prosjekt på fylkesveg, inklusiv ei samleløyving til punkttiltak/TS-tiltak.  

Bømlopakken 

Stortinget vedtok Revidert Bømlopakke i desember 2021, med 3 hovudprosjekt og 3 reserveprosjekt på fylkesveg. 

Kvammapakken 

Innkrevjinga i Kvammapakken går til å dekke lån til tidlegare investeringar, og det blir ikkje sett i gang nye prosjekt i pakken.  

Haugalandspakken

Haugalandspakken har ikkje innkreving i Vestland, men omfattar prosjekt i Sveio og Etne kommunar. Pakken er forlenga fram til utgangen av 2026, eller til en eventuell ny bompengefinansiert bypakke for Haugesund er etablert. 

Austevollpakken 

Austevollpakken er ikkje ein bompengepakke, men eit spleiselag med Austevoll kommune om tiltak på fylkesveg i kommunen. Pakken omfattar 4 prosjekt. 

Tiltak for tilrettelegging for mjuke trafikantar er delt opp i prosjekt innanfor avtaleområdet til Miljøløftet, og for Vestland utanom Miljøløftet (heretter omtalt som Vestland). For prosjekt  i avtalekommunane til Miljøløftet sjå Miljøløftet lenger bak i storymap.

Alle prosjekta er vurdert ut frå eit hovudmål om å få fleire til å gå og sykla i staden for å nytte bil.

For prosjekta i Vestland ligg definerte delmål og prioriteringskriterium i Strategi for mjuke trafikantar til grunn. Hovudkriteria for rangering er:

• Avstand mellom heim og skule (strekningar nær skular blir prioritert)
• Befolkningstettleik langs ei strekning (strekningar som har mange potensielle brukarar blir prioritert)
• Om anlegget tener fleire daglege gjeremål (strekningar med stort bruksområde blir prioritert).

Prosjekta er lista opp ut frå modenheit. Hovudkriteria for rangering av prosjekta gir grunnlag til å vurdere kva prosjekt som blir prioritert for vidare utgreiing og reguleringsplanarbeid. Prosjekta som er vurdert med høgast måloppnåing er fv. 5704 Firdavegen, fv. 5402 Ringheimsvegen, fv. 5056 Saghaugen/Kjøtteinsvegen og fv. 544 Vabakkjen-Sæ. 

Spleiselag og/eller rekkjefølgjekrav kan vera aktuelt på ein del av strekningane, men dette vil bli avklart på eit seinare tidspunkt. Meir om dei enkelte er lista opp under: 

Prioriteringane bygger på denne strategien. Det er i tillegg lagt vekt på regional balanse i prioritering av skredpunkt.  

I 2024 får Vestland fylkeskommune i overkant av 434 mill. kr til særskilt fordeling til ras- og skredsikringstiltak på fylkesveg gjennom inntektssystemet for fylkeskommunane1. I tråd med tidlegare vedtak i fylkestinget, skal desse midlane i heilskap gå til skredsikringstiltak

Det er lagt opp til at om lag 100 mill. kr årleg blir avsett til mindre tiltak innan skredsikring. Dei konkrete mindre tiltaka vert prioriterte gjennom årsbudsjetta til fylkeskommunen. Følgjande kan nemnast: Fv. 569 Vikaberget - Vaksdal kommune, Fv. 53 Tyttebærholten–Årdal kommune, Fv. 569 Slottet–Modalen kommune, Fv. 5096 Felevika–Eidfjord kommune, Fv. 79 Kvanndal aust–Voss herad

Vestland fylkeskommune er vegeigaren med flest skredpunkt med høg skredfare, med 71 skredpunkt i høg kategori. Det er dermed store behov for skredsikring langs fylkesvegnettet i Vestland. Fylkestinget har prioritert 7 store skredsikringsprosjekt. Av desse er Fv. 609 Heilevang og Fv. 49 Steinsdalen–Eikedalen (Tokagjelet) prioritert. For Heilevang er konkurransen avlyst i påvente av nærare avklaringar. Årsaka er meir krevjande grunnforhold enn føreset

I Regional transportplan 2022-2033 er det lagt til grunn utviklingsstrategi i tråd med kunnskapsgrunnlaget Strekningsvise utgreiingar. Dette gjeld følgjande strekningar, jf. kart:

• Fv. 48 Årsnes–Tysse, Kvinnherad, Kvam, Bjørnafjorden og Samnanger kommunar
• Fv. 49 Steinsdalen–Nordrepollen
• Fv. 49 Austrepollen–Nordrepollen
• Fv. 49 Odda–Jondal–Trengereid, Ullensvang, Kvam, Samnanger og Bergen kommunar
• Fv. 55 Skjolden–Sogndal og Dragsvik–Vadheim, Luster, Sogndal og Høyanger kommunar
• Fv. 57 Knarvik–Storehaug, Alver, Austrheim, Gulen, Hyllestad, Fjaler og Sunnfjord kommunar
• Fv. 79 Granvin–Norheimsund, Voss kommune og Kvam herad
• Fv. 500 Austrepollen–Ranavik, Kvinnherad kommune
• Fv. 609 Dale–Askvoll–Førde, Fjaler, Askvoll og Sunnfjord kommunar
• Fv. 615 Storebru–Sandane, Kinn og Gloppen kommunar

Det blir lagt opp til ei ramme på 800 mill. kr i økonomiplanperioden for tiltak langs regionale hovudvegar. 

Nedanfor blir det gitt ei oversikt over dei største prosjekta langs dei prioriterte hovudvegane, og kva fase prosjekta er i: 

Prioriteringane byggjer på dette. Behovet her er mykje større, men det er avgrensing på kapasiteten på gjennomføring av vedlikehaldsprosjekt. Det er utarbeida fagleg grunnlag for bru og ferjekai.

I kartet for storymap inngår berre dei største prosjekta.  

Det er utarbeida eit fagleg grunnlag for tunnelar som er omfatta av tunneltryggleiksforskrifta for fylkesveg, sjå rtp-tunneloppgradering-etter-tsf.pdf (vestlandfylke.no). Forskrifta gjeld for tunnelar som er 500 meter eller lengre, og har ÅDT på 300 eller meir.

I det faglege grunnlaget vart minimumskrav etter forskrift rekna til om lag 1,8 mrd. kr og nærare 3,1 mrd. kr om ein skal følgje faglege tilrådingar og tilleggselement som har kome i handbok N500 Vegtunnelar. SSB sin indeks for kostnadsutvikling for vegtunnelar viser ein vekst på i underkant av 30 pst sidan 1. kvartal 2019 (kunnskapsgrunnlaget er basert på 2019-tal). 

Det er behov for å vurdere rekkjefølgja for prosjekt nærare. Dette dels grunna at kostnadene har vist seg å vere ein del høgare enn antatt i det faglege grunnlaget for tunnel. Det er også behov for å avklare nærare konsekvensane den samla trafikksituasjonen i Bergensområdet ved rehabilitering av trafikktunge tunnelar. Dette må også koordinerast med statlege tunneltiltak. Det er også store behov for oppgradering av tunnelar som ikkje er omfatta av tunneltryggleiksforskrifta for fylkesveg, og fylkesdirektøren vil vurdere også desse. For fv. 49 Folgefonntunnelen er det behov for å vurdere oppgradering i samband med pågåande arbeid med KVU E134 – Bergen (Arm til Bergen) .  

Fylkeskommunen mottek i inneverande år i underkant av 134 mill.kr. gjennom inntektssystemet til fylkeskommunane til særskild fordeling for kompensasjon for tunneltryggleiksforskrifta for fylkesveg2. Med 200 mill. kr årleg vil det i avgrensa grad vere mogleg å gjere andre tiltak enn minstekrava i forskrifta i dei tunnelane som rehabiliterast. Det er også eit stort behov for tiltak i tunnelar som ikkje er omfatta av forskrifta. Med dette løyvingsnivået vil fylkeskommunen ikkje nå kravet i forskrifta om at alle tunellar skal vere oppgraderte etter forskrifta innan fristen som er ved utgangen av 2025.  

Tunelloppgraderingsprosjekta som er prioritert i økonomiplanperioden 2024-2027 er lista opp under: 

Eit ferjeavløysingsprosjekt inneber at det blir bygd eit nytt vegsamband, vanlegvis ei bru eller ein undersjøisk tunnel med tilhøyrande vegnett, som erstattar eller kortar inn på eit ferjesamband. Ordninga med alternativ bruk av ferjetilskot for fylkesvegferjer legg til rette for at fylkeskommunane kan delfinansiere slike prosjekt med midlane dei får for ferjesambandet gjennom utgiftsutjamninga i inntektssystemet. Storleiken på ferjeavløysingsmidlane blir rekna ut på bakgrunn av reduksjon i tilskot gjennom inntektssystemet når eit ferjesamband blir avløyst eller korta inn av ei bru eller ein tunnel. Reduksjonen blir berekna som nettoeffekten av å endre kriteriedata i båt- og ferjenøkkelen og fylkesvegnøkkelen i inntektssystemet. Ordninga dekkjer nominelle byggjekostnader og inntil 50 prosent av berekna rentekostnader som går over maksimalt 45 år. Det er oppretta ei rentekompensasjonsordning der fylkeskommunen får kompensert inntil 50 prosent av dei årlege rentekostnadane dei første fem åra etter at vegprosjektet er ferdig.  

Ferjeavløysingsordninga gir moglegheit for realisering av ferjeavløysingsprosjekt. Sjølv om ferjeavløysingsordninga gir eit betydeleg tilskot til prosjekta, er dette alle omfattande prosjekt som er krevjande for fylkeskommunen å finansiere. Fylkeskommunen må ta opp lån for å finansiere ferjeavløysingsprosjekt , og inntektene kjem først årleg etter at prosjektet er ferdigstilt over ein periode på inntil 45 år. Fylkeskommunen må følgjeleg forskottere ferjeavløysingsmidlane frå staten. Det er også grunn til å peike på at fylkeskommunen må bere risiko knytt til kostnadsauke og rentenivå.  

Det blir arbeidd med å utforme ein omforeint berekningsmodell for ferjeavløysingsprosjekta for å vurdere totaleffektane for den fylkeskommunale økonomien av å realisere ferjeavløysingsprosjekt.  Vidare blir det arbeida opp mot sentrale styresmakter med sikte på minske belastninga for fylkeskommunen sin samla økonomi.  

Oppgradering og nybygging av knutepunkt er viktige tiltak for å ivareta universell utforming, trafikktryggleik og funksjonalitet. Transformasjon av sentrumsområde er og ein viktig faktor som utløyser behov for ombygging av slike knutepunkt. Då blir det som regel gjort krav om at bussparkering og verkstad må flyttast ut av sentrum. Fylkeskommunen må  i slike tilfelle sette av midlar til finansiere nye parkeringar/verkstader.  

Stat, fylke og kommune har viktige roller knytt til utvikling av gode publikumsretta kollektivknutepunkt. Både i samband med finansiering og drift har det vore ei utfordring når ansvaret mellom desse aktørane skal fordelast. “Veileder for gode knutepunkt” vart publisert i 2018. Her har Statens vegvesen, saman med Jernbanedirektoratet og Kommunesektorens Organisasjon, utarbeida eit rammeverk for korleis ein i fellesskap skal utvikle gode knutepunkt. Rettleiaren seier at fylkeskommunen, som ansvarleg for det regionale kollektivsystemet, skal ta initiativ for å samordne prosessar knytt til utviklinga av knutepunkt, dersom ikkje andre aktørar gjer dette. Formelt ansvar knytt til planlegging, utbygging og drift skal likevel følgjast opp av vegeiar. I tilfelle kor knutepunkta både tener buss langs riks- og fylkesveg er det naturleg med samfinansiering. 

Fleire stader er det ikkje avklara om fylkeskommunen skal byggje eller leige areal for kollektivterminalar.  

I tillegg til publikumsretta infrastruktur som knutepunkt/terminalar er bussanlegg - med parkering, lading og verkstad - viktig for eit velfungerande kollektivsystem. 

Grunna dei økonomiske rammene og mange behov, er det i avgrensa grad moglegheit å prioritere store vegprosjekt i fylket. Det er i Regional transportplan 2022-2033 lagt til grunn følgjande strategiar for vegnettet:

h) Sikre forsvarleg og berekraftig forvaltning av vegnettet gjennom å prioritere vedlikehald og utbetring av eksisterande veg framfor nybygging.

i) Budsjettrammene til løpande drift og vedlikehald skal aukast for å stoppe forfall og redusere vedlikehaldsetterslep

j) Funksjonsinndelinga av fylkesvegnettet skal leggjast til grunn for prioritering av drift, vedlikehald, utbetring, fornying og standard på vegdrifta.

k) Vegar med funksjonsklasse B skal prioriterast ved gjennomføring av strekningsvise standardhevingstiltak.

l) For vegfunksjonsklasse C, D og E er punktutbetring og strekningsutbetring aktuelt

Prioritering av vegar i funksjonsklasse B som er omfatta av strekningsvise utgreiingar, er omtala i avsnittet om Prioriterte regional hovudvegar. Vegar i funksjonsklasse C og D er det lagt til blir omtalt under eige tema «Strekningstiltak lågtrafikkerte vegar».

Det er for vegar gjort ei prioritering av større vegprosjekt som ikkje inngår i prioriterte regionale hovudvegar. Dette er tiltak som i utgangspunktet er over 50 mill. kr.

I prioriteringane er det lagt vekt på moglegheit for spleiselag og kombinasjon med andre tiltak i områda.