Klimaatstresstest XL

Voor het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie moet het komende jaar stresstesten gedaan worden in alle gemeente van Nederland. Daarom wordt binnen deze stresstest gekeken naar de wijk de Boeier in Lelystad. Deze wijk bestaat uit ongeveer 200 woningen met veel groen en brede wegen binnen de wijk. Met samenwerking van de gemeente Lelystad zijn de volgende aandachtspunten en eisen voor de wijk toegewezen.

• Kosten neutraal aanleggen gekeken over de periodes tussen groot onderhoud (circa 15 tot 30 jaar).
• Meer aandacht voor biodiversiteit.
• Maximaal 30 cm op straat bij extreme neerslag.
• Wateroverlast bij woningen minimaliseren.

Binnen deze storymap worden drie aspecten van de wijk bekeken. Deze zijn neerslag, hittestress en biodiversiteit. Bij het aspect neerslag wordt gekeken naar verschillende buien van 70, 90 en 160 mm. Hierbij worden de effecten van deze buien op de wijk bepaald. Hiervoor worden vervolgens de maatregelen en de varianten hiervan uitgewerkt om wateroverlast zo veel mogelijk te voorkomen. Bij biodiversiteit wordt geprobeerd om nieuwe flora en fauna te introduceren die een positief effect geven aan hittestress en de ecologische waarde van de wijk. Als laatst wordt gekeken naar hittestress voor en na de genomen maatregelen. Op de onderstaande kaart is het onderzoeksgebied te zien. Alle testen zullen uitgevoerd worden volgens de standaarden voor de stresstest wateroverlast die opgesteld zijn door het Delta programma ruimtelijke adaptatie, RIONED en het STOWA. (Delta programma ruimtelijke adaptatie , Rioned, & STOWA, 2019)

De Boeier telt in totaal 435 inwoners. Er zijn alleen maar koopwoningen aanwezig in de wijk waarvan 99% van de woningen bewoond zijn. Het grootste deel van deze woningen is tussen 1970 en 1980 gebouwd. Het overig is na deze periode gebouwd. De gemiddelde WOZ-waarde van de woningen in deze wijk was in 2019 € 280.000,-.

175 inwoners van deze wijk zijn 65 jaar of ouder. Er zijn 115 inwoners die tussen de 45 en 65 jaar zijn. Het overig is jonger. Het gemiddelde bruto jaar inkomen van de bewoners bedraagt € 35.500,-. (Open Info, 2020)

De stresstest zal gedaan worden met behulp van het modelleringsprogramma Tygron. Dit programma maakt gebruik van openbare data om een 3D beeld te creëren van de projectlocatie. Met deze data en extra input kunnen de knelpunten van het gebied herleid worden.

Het ministerie van I&W, STOWA en Stichting RIONED hebben samen een leidraad opgesteld voor het uitvoeren van de stresstesten. In deze leidraad staat beschreven welke buien getest moeten worden. Dit zijn buien van 70 en 90 mm in 1 uur en 160 mm in 2 uur.

Om een beeld te krijgen van de hittestress die de wijk ondervind zijn er meerdere kaarten geanalyseerd. De eerste kaart is PET. Deze kaart is een gestandaardiseerde weergave van de mate van hittestress die een standaard persoon ondervindt. Een andere kaart is het stedelijk warmte-eiland. Deze kaart geeft plekken aan waar het duidelijk warmer is dan de rest van de omgeving. Hierdoor kunnen onder stadsbewoners tijdens warme perioden in de zomer eerder gezondheidsproblemen optreden als gevolg van warmte (hittestress). Voor de datum is gekozen voor 2 augustus 2013. Deze dag is gekozen omdat het toen 33 graden celcius was.

Om te onderzoeken hoe effectief de maatregelen zijn zullen ze in grote schaal worden toegepast in Tygron. Hierbij is getracht zo dicht mogelijk bij de realiteit te blijven. Het is dus toegepast op plaatsen waar het kan en op een manier waarop het in de praktijk ook gedaan zou worden.

Om verschillende mogelijkheden te laten zien zijn er drie varianten ontwikkeld. Deze varianten zijn combinaties van de aangegeven maatregelen in het vorige stuk. In de varianten wordt gerekend met een zeer heftige bui van 160mm neerslag in twee uur tijd met een droge periode van een uur waarin het water deels kan infiltreren. De drie varianten zijn als volgt ingedeeld.

Innovatief: HydroRock® + wadi’s en kijken naar biodiversiteit 

Omdat HydroRock® nog een relatief nieuw en duur product is wordt deze alleen aangelegd rondom boeier 01 en 04. Hierdoor wordt het grootste probleem gebied voorzien van meer bergingsruimte. Wadi's worden geplaatst op plekken in het gebied waar voldoende ruimte en noodzaak is.

• Natuur: natuurlijke wadi’s + drempels en groente tuinen met ecolabel 

Natuurlijke wadi's worden aangelegd op plekken waar dit kan en binnen de wijk past. In deze wadi's kunnen eventueel planten geplaatst worden die hier inpassen zoals wilgen of de kleine watereppen. Een volledige lijst van deze plantensoorten is te vinden op de site van Amsterdam Rainproof. Waterbergende tuinen moet gedaan worden door de bewoners zelf. Daarom is gekozen om 20% van de tuinen om te bouwen.

• Budget: wadi’s + groene tuinen

Om deze variant zo min mogelijk te laten kosten is gekozen om net zoals bij variant natuur 20% van de tuinen om te bouwen naar waterbergende tuinen. Dit percentage kan variëren door meer subsidie toe te kennen of initatieven te nemen zoals het ecolabel (beschreven in maatregelen) . Ook zijn de wadi's net zoals bij variant innovatief alleen geplaatst op plekken van noodzaak. Dit is vooral bij de boeier 01 en 04 aan de rechterzijde van de kaart.

Uitgaande van 2 blokken van 1.20 naast elkaar komen er 1500 blokken HydroRock in de wijk te liggen. De kosten per blok zijn €154.50 zonder btw. De aanleg kosten zullen op €18.800 uitkomen uitgaande van twee weken werk inclusief uitvoeringskosten. (HydroRock, 2020)

Hierbij komt het totaal uit op €250.000,- voor het aanleggen van de HydroRock blokken.

Hieronder is een tabel te zien van de kosten van de verschillende soorten wadi's die wij aanleggen in het gebied. Hier wordt onderscheid gemaakt tussen de Natuurlijke wadi's en de normale (valt onder innovatief en budget) wadi. De onderhoudskosten zijn per jaar per vierkante meter.

Omdat drempels een relatieve dure maatregel is moeten strategische plekken worden gekozen waar het water tegengehouden of naar een wadi geleid moet worden. Omdat hier een negatieve drempel wordt aangelegd is uitgegaan van een aanlegprijs van € 5000 per drempel. (Nationale ombudsman, 2005)

Omdat er zoveel verschillende mogelijkheden zijn om een tuin waterbergend te maken is het moeilijk te zeggen hoeveel dit kost. Maar de gemiddelde prijs van verschillende hoveniers voor aanleg en personeelskosten liggen rond de € 20 per m2. (Hovenier-weetjes, 2019) Dit wordt voor een groot deel door de bewoner zelf betaald. De gemeente kan hier bij helpen door een subsidie of ecolabel te geven. Deze subsidie kan bijvoorbeeld in de vorm van een pot zijn. 

Hieronder het totale kostenplaatje van de varianten.

De Boeier is een zeer groene buurt en daarnaast watert deze buurt al enigszins goed af. Het is toch nodig om de buurt klimaat robuust/adaptief te maken voor de toekomst. Hierbij wordt er gekeken naar wateroverlast, hittestress en biodiversiteit.

Als advies wordt gegeven om de 'Budget' variant nader uit te werken. Deze variant is goedkoper door zijn burgerparticipatie. De waterbergende tuinen worden door de burger aangelegd. Voor deze tuinen kan een subsidie of budget worden aangeboden om bewoners te motiveren. Daarnaast is het mogelijk om burgers een gratis gesprek aan te bieden met een hovenier en of tuinecoloog om tot een ontwerp te komen. Het ontwerp moet worden uitgevoerd door de desbetreffende hovenier. Hierdoor is het gesprek ook rendabel voor de hovenier.

Om bewoners nog meer te motiveren kan er worden gewerkt met een water- en ecolabel. Het label zorgt ervoor dat mensen zich bewust worden en bewuster omgaan met water en ecologie in hun tuin. Door de toevoeging en verbetering van dit label kan de woning/grond meer waard worden en werkt dit aantrekkelijk voor de bewoner. Hierbij komt ook nog dat indirect de kosten van de tuinaanleg worden gedekt, doordat het huis meer waard word. Want uiteindelijk moeten we het met elkaar doen.

De Wadi's zorgen voor een goede afwatering in het gebied. De wadi's gaan goed samen met de verbetering van de biodiversiteit. Zo kunnen er gelijk bomen/struiken worden gepland voor de verbetering van de biodiversiteit in de Boeier. Door de gecombineerde uitvoering kunnen de kosten ook wat lager gehouden worden.

Amsterdam Rainproof. (z.d.). Wadi’s | Amsterdam Rainproof. Geraadpleegd op 21 april 2020, van https://www.rainproof.nl/toolbox/maatregelen/wadis

Bomen stichting. (z.d.). Hollandse linde. Geraadpleegd op 21 april 2020, van https://www.bomenstichting.nl/infotheek-en-faq/informatie-over-bomen/hollandse-linde-1.html

Delta programma ruimtelijke adaptatie , Rioned, & STOWA. (2019). Notitie standaarden voor stresstest wateroverlast. Geraadpleegd van https://ruimtelijkeadaptatie.nl/stresstest/bijsluiter/

Hovenier-weetjes. (2019, 28 november). Tuin aanleggen kosten [Alle opties] | Hovenier-Weetjes.nl. Geraadpleegd op 16 april 2020, van https://www.hovenier-weetjes.nl/hovenier-kosten/tuin-aanleggen-kosten/

HydroRock. (2020, 1 april). Home. Geraadpleegd op 21 april 2020, van https://www.hydrorock.nl/

Nationale ombudsman. (2005). Kosten drempels (2005/359). Geraadpleegd van https://www.nationaleombudsman.nl/uploads/rapporten/20050359_2004.07647.pdf

Open Info. (2020, 10 april). Héél véél informatie over Boeier (update 2020!). Geraadpleegd op 19 april 2020, van https://allecijfers.nl/buurt/boeier-lelystad/

RIONED. (z.d.). Infiltratieriolen en wadi’s - RIONED. Geraadpleegd op 14 april 2020, van https://www.riool.net/infiltratieriolen-en-wadi-s

Ruimtelijke adaptatie . (z.d.). Waterlabel. Geraadpleegd op 20 april 2020, van https://ruimtelijkeadaptatie.nl/hulpmiddelen/overzicht/waterlabel/