![Gemeente Groningen](https://cdn.arcgis.com/sharing/rest/content/items/cf4e2c058920473dba11cadab99b0d6e/resources/1591264827701.jpeg?w=200)
Visie op 3D Gemeente Groningen: 3D Digital City
Gemeente Groningen
![](https://cdn.arcgis.com/sharing/rest/content/items/cf4e2c058920473dba11cadab99b0d6e/resources/1591630014552.png?w=20)
3D Digital City draagt bij aan:
- Betere communicatie met inwoners, burgerparticipatie
- Snellere en beter onderbouwde besluitvorming
- Meer inzicht in ontwerpfase van bouwproces
- Meer inzicht en dus minder faalkosten in realisatiefase van bouwproces
- Voldoen aan verwachtingen binnen en buiten de organisatie
- Inzicht en visualisering van bodemopbouw en ondergrondse objecten in relatie tot de bovengrond
- Betere aansluiting bij de Omgevingswet
- Betere aansluiting bij digitalisering en innovatie
1) Inleiding
Digitalisering draagt bij aan het slimmer omgaan met de stad. De afdelingen Stadsingenieurs, Stadsontwerp en Geo&Data willen samen werken aan een digitaal 3D model van Groningen, zowel boven- als ondergronds. We noemen dit een 3D Digital City. Wij zien deze 3D Digital City als een vervolgstap om de volledige bouwketen te optimaliseren. Het werken in 3D biedt grote voordelen ten opzichte van het werken in 2D. Tot vorig jaar waren de afdelingen afzonderlijk bezig met het vraagstuk hoe de transitie naar 3D moet plaatsvinden. Eind 2018 heeft Geo&Data het initiatief genomen tot gesprekken met Stadsingenieurs en Stadsontwikkeling om te peilen wat de gedachten over het werken in 3D zijn. In deze gesprekken werd duidelijk dat alle drie afdelingen een transitie van 2D naar 3D graag integraal willen oppakken. Tijdens gezamenlijke bijeenkomsten is input geleverd voor het visiedocument dat voor u ligt. Ook Stadsbeheer, Vastgoed en Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving zijn aangehaakt door middel van gesprekken. Deze visie op 3D sluit aan bij de gemeentelijke visies Coalitieakkoord 2019-2022 en Visie op Dienstverlening en Digitalisering en van hieruit op de programma’s Virtueel Groningen 2022, Omgevingswet, Open Data, Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond 2015-2020.
2) Aanleiding
Tien jaar geleden liep gemeente Groningen voorop in de ontwikkeling van een digitaal 3D stadsmodel. Grote ontwikkelingsprojecten, zoals Regiotram, Zuidelijke ringweg, Nieuwe Markt en Oosterhoogebrug gaven aanleiding tot het ontwikkelen van een 3D model, om zowel ontwerp, realisatie als communicatie en beleidsvraagstukken te ondersteunen. Geo&Data voerde de landmeetkundige 3D metingen uit en bouwde het 3D basismodel. Stadsontwerp paste de ontwerpplannen in het 3D model in. Stadsingenieurs tekende het bestek, berekende de realisatiekosten en schatte de faalkosten in. In een virtual reality model reed de tram door de stad (zie afbeelding 1). Hierdoor kon de burger zien hoe de tram er in de omgeving uit ziet. Een groot voordeel was dat door berekeningen in het 3D model werd aangetoond waar faalkosten voorkomen zouden kunnen worden. Op het hoogtepunt was 25% van de stad in 3D opgetrokken en beheerd in een integraal model. Het integrale 3D model werd als innovatievoorbeeld gebruikt in heel Nederland. Doordat de vraag naar 3D tijdens de economische crisis van 2010 enorm terugliep en onze afdelingen op projectbasis werken, is het 3D model niet meer beheerd. De afgelopen vijf jaar is het 3D model slechts incidenteel aangevuld met nieuwe projecten.
De laatste jaren stijgt de vraag naar 3D bij alle drie afdelingen. In onze huidige werkwijze slaan wij deze 3D ontwerpen plat in 2D en passen ze vervolgens in onze eigen 2D modellen en werkprocessen. Echter, het werken in 3D wordt steeds meer de standaard in Nederland. Ook van de gemeente Groningen wordt verwacht dat wij in 3D werken. Wij krijgen 3D bestanden aangeleverd door externe partijen, en krijgen vraag om 3D bestanden aan te leveren (zowel binnen als buiten de gemeente). Om de uitwisselbaarheid en overdraagbaarheid van gegevens te blijven garanderen met de rest van Nederland zal de gemeente Groningen haar werkwijze moeten aanpassen. Architecten, ontwerpbureaus en ingenieursbureaus bieden 3D als standaard aan. Wij willen als gemeente regie blijven houden op onze processen en data, door de bestanden te kunnen controleren en aan te passen waar nodig, maar ook door standaard protocollen en randvoorwaarden op te stellen voor aanbieders van 3D. Samen zijn we er klaar voor om deze omslag te maken. We zien een grote meerwaarde voor onze organisatie op het gebied van optimalisering van onze digitale dienstverlening, het versnellen van onze werkprocessen en het vermindering van (faal)kosten. Onze visie is: We willen werken in 3D, tenzij. Hiermee bedoelen we dat we standaard in 3D willen werken, tenzij er zwaarwegende argumenten zijn om in 2D te werken.
Wij stellen voor om een 3D Digital City van Groningen te ontwikkelen. Dit is een digitale tweelingbroer van Groningen, welke als een innovatieve digitale proeftuin gebruikt kan worden voor ruimtelijke vraagstukken. In de ICT en industrie wordt al langere tijd gebruik gemaakt van zogenoemde Digital Twin technologie, waarin berekeningen worden gemaakt, getest en geëxperimenteerd alvorens nieuwe implementaties daadwerkelijk uit te voeren in de Real Twin. De laatste jaren wordt het concept Digital Twin steeds vaker toegepast in de bouwwereld en het domein ruimtelijke ordening. In steden als Rotterdam, Hamburg, Singapore en Helsinki wordt al gebruik gemaakt van een 3D Digital City in het ruimtelijke ontwerp. In Nederland werkt de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG) sinds begin 2019 aan een Routekaart Gemeenten en BIM richting een Digital Twin (zie bijlage 1). Deze routekaart ligt als leidraad onder dit visiedocument. Niet alleen kunnen hierin nieuwe ruimtelijke ontwerpen in de huidige context ingepast en bekeken worden, maar ook kunnen er data-analyses in gemaakt worden. Een 3D model zorgt ervoor dat ruimtelijke projecten sneller, goedkoper en transparanter uitgevoerd kunnen worden. Het voorstel wordt in dit visiedocument verder toegelicht.
Afbeelding 1: Regiotram Groningen in 3D weergave, 2009
3) Aansluiting gemeentelijke visies
Vanuit de gemeentelijke visie sluit 3D Digital City aan op de volgende gemeentelijke visies en programma’s:
- Coalitieakkoord 2019-2022
- Open Data
- Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond 2015-2020
- Omgevingswet
- Virtueel Groningen 2022
- Datagedreven werken
- Data governance
- Common Ground
De ontwikkeling van een 3D Digital City sluit volledig aan bij onze gemeentelijke visie, het Coalitieakkoord 2019-2022. Ons bestuur stelt daarin dat het Groningen als proeftuin wil inzetten, om ondernemerschap innovatie en experimenten te stimuleren. Het wil Digital City doorzetten en technologische ontwikkelingen, zoals digitale transformatie stimuleren. De coalitie relateert daar ook een aantal grote ruimtelijke thema’s aan, zoals energietransitie, verduurzaming en klimaatadaptatie, verkeer en vervoer en wonen en werken. [1]
In het visiedocument Virtueel Groningen 2022, wordt ingegaan op digitalisering en innovatie van de gemeente Groningen om de dienstverlening te verbeteren. Groningen wil aanhaken op nieuwe ontwikkelingen en samenwerking zoeken binnen netwerken. Dit draagt bij aan initiatieven zoals Digital City. “Zo kan Groningen ook in de toekomst zowel regionaal als (inter)nationaal voorop meelopen als digitale overheid en worden andere organisaties in Nederland en Europa geïnspireerd om met ons samen te werken of onze oplossingen te hergebruiken”.[2]Dit is ook wat we voor ogen hebben met 3D Digital City, een 3D model dat qua techniek zo is vormgegeven dat datalagen via standaarden eenvoudig in het model in te passen zijn, wat samenwerking met andere organisaties mogelijk maakt en zelfs bevordert. (Real-time) sensordata kan gekoppeld worden aan de 3D Digital City. Dit zou een grote vooruitgang zijn om van Groningen een echte Smart City kunnen maken.
Onder Virtueel Groningen 2022 wordt momenteel ook ingezet op data governance, data gedreven werken en Common Ground. Het doel van deze deelprogramma’s is om te komen tot de inrichting van een gemeentelijk integraal datahuis waarin data centraal staat en ingezet kan worden voor sturingsdoeleinden. Dit idee sluit aan bij de ontwikkeling van een Common Ground, waarbij data bij de bron wordt opgeslagen en via servicelagen integraal benaderbaar is. Door middel van een 3D Digital City willen we niet alleen een optimaliseringsslag maken ten behoeve van het ontwerp, maar ook ten aanzien van ons datagebruik en -beheer.[3]
De Omgevingswet gaat in 2021 van kracht. In de Omgevingswet zullen 3D modellen een centrale plaats innemen om de enorme lading administratieve informatie te koppelen aan een ruimtelijke locatie. De ruimtelijke koppeling zorgt ervoor dat de informatie op gebiedsniveau te combineren is. Dit laat zien welke (on)mogelijkheden er zijn ten aanzien van vergunningen, bestemmingsplannen, ondergrondse infrastructuur en visuele context in het kader van welstand. Het zien van nieuwe plannen in de huidige situatie is een goed communicatiemiddel bij burgerparticipatie en bevordert een snellere besluitvorming.
De Open Data visie van de gemeente Groningen is dat gemeentelijke data, verzameld met geld van de burger, daar waar mogelijk is, ook weer ten dienste mag komen van de burger.[4] We willen het 3D model dan ook als open data ontsluiten. Dit bevordert ontwikkeling en innovatie samen, of buiten onze organisatie, wat aansluit bij de visie zoals beschreven in het Coalitieakkoord en Virtueel Groningen.
Het Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond 2015-2020 is een landelijk gesteld bodemconvenant, bekostigd door het rijk en vastgesteld door de gemeenteraad. Het doel is dat gemeente Groningen het beschikbaar gestelde budget voor 2020 gebruikt voor het uitvoeren van het bodembeleid met als hoofddoelstelling het duurzamer en efficiënter beheer en gebruik van de bodem en ondergrond. In de visie is onder andere het tot stand komen van een 3D ondergrondmodel en een interactieve kaartenbak vastgesteld.[5]
- [1] Coalitieakkoord 2019-2022 en Virtueel Groningen 2022, p. 27 [2] Virtueel Groningen 2022 [3] Inrichting integrale data governance V0.1 [4] Toelichting op Open Data [5] Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond 2015-2020
4) Voordelen en aandachtspunten 3D Digital City
Voordelen
Een 3D Digital City zorgt voor:
- Betere communicatie met inwoners, burgerparticipatie
- Snellere en beter onderbouwde besluitvorming
- Meer inzicht in ontwerpfase in bouwproces
- Meer inzicht en dus minder faalkosten in realisatiefase in bouwproces
- Voldoen aan verwachtingen binnen en buiten de organisatie
- Inzicht en visualisering van bodemopbouw en ondergrondse objecten in relatie tot de bovengrond
- Betere aansluiting bij Omgevingswet
- Betere aansluiting bij digitalisering en innovatie
De gemeente Groningen staat voor een opgave op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling. Bouwprojecten worden steeds complexer. Zowel de ondergrond als de bovengrond wordt steeds voller. Het verkeer wordt steeds drukker. Bouw veroorzaakt hinder in de openbare ruimte. Er zijn steeds meer externe partijen betrokken bij het ontwerp, realisatie en beheer. Het risico op faalkosten wordt daardoor groter.
Daarnaast zijn wij ervan overtuigd dat een 3D Digital City een uitstekend platform is voor communicatie, besluitvorming, ontwerp, realisatie, beheer en innovatie. Burgerparticipatie wordt belangrijker in communicatie en besluitvorming. Wanneer burger en bestuurder aan de voorkant van het proces al meekijken, hoeft het ontwerp minder vaak terug naar de tekentafel. Het besluitvormingsproces wordt dus versneld.
De combinatie van datalagen in één model zorgt er bovendien voor dat iedereen naar dezelfde uniforme data kijkt. De data wordt beheerd bij de bron. Er is dus geen sprake meer van conversie, synchronisatie en kopiëren van gegevens, met alle risico op fouten van dien. Eenmalig inwinnen, meervoudig gebruik. Dit vermindert de proceskosten. Dit komt tot uiting in afbeelding 2. In dit zaagtandmodel verbeeld de blauwe lijn de traditionele manier van werken, waarbij elke nieuwe fase slechts een klein deel van de informatie (schetsen/modellen/kennis) overneemt om mee verder te gaan in zijn eigen proces. De groene lijn verbeeld het werken in 3D Digital City waarbij de keten gebruik maakt van dezelfde informatie. Dit vergt investering in het begin van het ketenproces in de vorm van overleg, afstemming, opwerken van kwantitatief en kwalitatieve informatieproducten voor de hele keten, maar levert tijdwinst op en vermindert de kans op faalkosten.
In Nederland worden faalkosten ingeschat op bijna 11% van de omzet van een bouwproject. Dit zijn onnodige kosten die voorkomen kunnen worden door samen slimmer gebruik te maken van datatechnologie. Door het realiseren van een 3D Digital City bereiken we tevens dat we aansluiting creëren bij de innovatiemarkt. We hebben dan ook de mogelijkheid om volwaardig mee te praten, mee te denken en mee te doen met samenwerkingsverbanden, innovatieve pilots en projecten, op het gebied van Smart City, Internet of Things, Virtual Reality, Augmented Reality en Urban Platforms.
Afbeelding 2: Zaagtandmodel. Dit model geeft de traditionele manier van werken aan (blauwe lijn) ten opzichte van de nieuwe manier van werken (ketensamenwerking met 3D Digital City en BIM)
Aandachtspunten
Een 3D Digital City vraagt:
- Investering in hard- en software
- Investering in personeel (opleiding, inhuur)
In het Uitvoeringsplan welke als bijlage is bijgevoegd bij dit document, wordt hier nader op ingegaan.
Afbeelding 3: Ingepast ontwerp Nieuwe Markt in 3D model, waarbij gebruik is gemaakt van meerdere detailleringsniveaus.
5) Bouwproces
De gemeente is in alle fasen van een bouwproject betrokken, zowel in eigen opdracht, uitvoering en beheer, of als regiehouder. De bouwketen bestaat grofweg uit de fases:
- Programmeren
- Ontwerp
- Realisatie
- Beheer
Al deze fases gebruiken ruimtelijke data: basisregistraties, luchtfoto’s, ontwerpschetsen, bestektekeningen, revisietekeningen etc. Momenteel is het bouwproces nog erg gefragmenteerd. We willen een sterkere verbinding creëren door de informatie- en kennisstromen tussen de bouwfases structureel te verbeteren. In dit kader worden vaak de termen BIM en GIS genoemd. GIS staat voor Geografisch Informatie Systeem. Dit is een informatiesysteem waarmee ruimtelijke gegevens of informatie over geografische objecten (zowel boven- als ondergronds) kan worden opgeslagen, beheerd, bewerkt, geanalyseerd, geïntegreerd en gepresenteerd. BIM staat voor Bouwwerk Informatie Model. Dit is een informatiesysteem waarin een bouwwerk in 3D kan worden opgeslagen, beheerd, bewerkt, geanalyseerd, geïntegreerd en gepresenteerd. Het strategische belang van GIS en BIM zit in de mogelijkheid van het delen van gegevens, informatie en kennis in één 3D basisbestand. GIS biedt een context aan BIM en BIM voedt GIS. Data staat dus centraal in de keten. Het principe eenmalige inwinning, meervoudig gebruik is hier volledig van toepassing. Het onderstaande model geeft dit weer. Alle bouwfases maken gebruik van hetzelfde 3D basisbestand: 3D Digital City (afbeelding 4).
Afbeelding 4: De bouwketen
6) Opbouw en beheer 3D Digital City
Wat wij voor ogen hebben is dat we een 3D basisbestand laten opbouwen en deze vervolgens zelf in beheer nemen. Wij willen het model extern laten opbouwen omdat dit goedkoper kan worden gedaan door externe partijen op basis van puntenwolktechnologie in combinatie met visuele controle en handwerkmutaties. Externe arbeid is voor dit werk momenteel goedkoper dan het intern opbouwen van het model. De basis van het 3D basisbestand wordt gevormd door de basisregistraties Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT), de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) en Basisregistratie Ondergrond (BRO). Deze basisregistraties worden opgebouwd en beheerd door Geo&Data. In het kader daarvan stellen wij voor om het 3D basisbestand te laten beheren door Geo&Data.
Uitgangspunten
De volgende uitgangspunten zijn hierbij van toepassing voor opbouw en beheer:
Toelichting nauwkeurigheid
De nauwkeurigheid van de Basisregistraties bepalen de nauwkeurigheid van het 3D model. Dit betekent dat de nauwkeurigheid van de locatie van de gebouwen binnen de hele gemeente heel hoog ligt, op centimeter niveau. De openbare ruimte is binnen de diepenring op centimeter nauwkeurigheid vastgesteld (hoger dan wettelijk BGT niveau), buiten de diepenring op 3 decimeter niveau (wettelijk BGT niveau). Het 3D basisbestand kan aangevuld worden met input vanuit onze eigen organisatie of aangeleverd door externe partijen. Elk project, intern of extern, maakt gebruik van dezelfde 3D basis. Hierdoor is voor alle partijen duidelijk welke 3D data al voorhanden is en hoeveel en welke metingen er eventueel aanvullend gedaan moeten worden om alle partijen te ondersteunen. Het voorkomt dubbele werkzaamheden, verbetert de kwaliteit van data en zorgt daardoor voor een sneller werkproces en onnodige aanvullende kosten.
Toelichting detailleringsniveau
Het 3D basisbestand bestaat in beginsel uit verschillende detailniveaus, maar kan vanuit projecten verder uitgebouwd worden. In de opbouwfase is de kwaliteit van het beeldmateriaal leidend. Daarna kan het detailleringsniveau projectmatig worden opgeschroefd. Over het algemeen vinden binnen de diepenring de meeste complexe inbreidingsprojecten plaats. Tevens voelen veel inwoners zich betrokken bij nieuwe ontwerpen in het centrum. De burgerparticipatie is hier groot. Daarom stellen wij voor om te streven naar een hoger het detailniveau binnen de diepenring. Bij benadering stellen wij voor om binnen de diepenring in de opbouwfase te streven naar een level of detail niveau 2.3 (LOD2.3). Buiten de diepenring vinden minder projecten plaats. Wij stellen voor om buiten de diepenring te streven naar een LOD2. Dit betekent dat het beeldmateriaal waarmee de opbouw plaats zal vinden binnen de diepenring op een hoger detailniveau zal moeten worden ingevlogen. Afbeelding 5 geeft inzicht in de verschillende detailleringsniveaus.[6]
- [6] BIM hanteert andere LOD standaarden, welke overigens wel aansluiten op de geo-standaarden. Voor de opbouw van het basismodel wordt uitgegaan van geo-standaarden.
Afbeelding 5: Level of Detail voor gebouwen
7) Organisatie
Huidige organisatie
Geo&Data
In het Stelseloverleg vervult Geo&Data de rol van gemandateerd stelselbeheerder en bronhouder BAG, BGT en BRO. Geo heeft ervaring met 3D uit diverse projecten. Geo heeft de inhoudelijke kennis in huis om een 3D Digital City op te (laten) bouwen en in beheer te nemen. Geo kent de rollen:
- Adviseur Geo-informatie
- Adviseur Bodem (gegevensbeheer)
- Functioneel beheer
- Landmeetkundig medewerker
- (3D) CAD tekenaar / gegevensbeheer
- (3D) GIS-specialist
- Technisch specialist
Stadsingenieurs
Stadsingenieurs heeft in maart 2019 een themadag georganiseerd over de transitie van 2D naar 3D. Stadsingenieurs houdt de 3D markt in de gaten. Stadsingenieurs kent de rollen:
- Adviseur Voorbereiding
- Adviseur Bodem
- Adviseur Water
- (3D) CAD tekenaar
Stadsontwikkeling
Stadsontwikkeling is in het bouwproces betrokken bij de volledige ontwerpfase en het besluitvormingsproces. Stadsontwikkeling besteedt veel werkzaamheden op het gebied van 3D visualisatie aan externe partijen uit. Hierdoor kent Stadsontwikkeling de 3D markt. Stadsontwikkeling kent de rollen:
- Stedenbouwkundig ontwerper
- Verkeerskundig ontwerper
- Landschapsarchitect
- Tekenaar CAD
- Specialistisch medewerker 3D (extern)
Vastgoedbedrijf
Het Vastgoedbedrijf vormt momenteel een visie op 3D gebouwenbeheer. Nieuwe gemeentelijke gebouwen en te verbouwen bestaande gebouwen worden standaard aangeleverd in 3D BIM. Daarnaast onderzoekt het Vastgoedbedrijf momenteel de mogelijkheid om een deel van de huidige vastgoedportefeuille in BIM te laten modelleren. Om optimaal gebruik te kunnen maken van deze informatie heeft het Vastgoedbedrijf een BIMviewer aangeschaft. Zij wil wellicht in de toekomst een samenwerking met 3D Digital City aangaan om de BIM keten te optimaliseren en hebben een BIM specialist ingehuurd, die de afdeling ondersteunt bij de transitie naar 3D. Het Vastgoedbedrijf kent de rollen:
- Adviseur Vastgoed
- Medewerker gegevens (BIM specialist extern)
Stadsbeheer
Stadsbeheer is door middel van gesprekken op de hoogte gebracht en aangehaakt. Stadsbeheer wil de komende periode bepalen in hoeverre zij deelnemen van de organisatie rondom 3D. Stadsbeheer kent de rollen:
- Adviseur Water/Bodem/Riolering
- Gegevensbeheerder
Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving
VTH is door middel van gesprekken op de hoogte gebracht en aangehaakt. VTH krijgt steeds vaker 3D bestanden aangeleverd bij vergunningaanvragen. VTH wil graag gebruik maken van 3D Digital City om de aanvragen in context te aanschouwen. De bestanden kunnen bij vergunningverlening gebruikt worden ter aanvulling van 3D Digital City. VTH ziet relevante toepassingen van het 3D model in haar werkprocessen.
Voorgestelde inrichting
Om 3D Digital City te realiseren en te beheren is het noodzakelijk om een organisatie in te richten waarin duidelijk is waar besluitvorming en overleg plaatsvindt en wat de taken, rollen, bevoegdheden en verantwoordelijkheden zijn vanuit de verschillende gemeentelijke afdelingen. In het streven naar een integraal 3D Digital City willen we zoveel mogelijk aansluiten op de bestaande inrichtingscriteria zoals die er zijn binnen de gemeente Groningen. Als zijnde een basisbestand, is de organisatie van 3D Digital City vergelijkbaar met de overlegstructuur en besluitvormingsplatform van het Stelsel van Basisregistraties, waarin de GMT directeur Bedrijfsvoering de rol als Registratiehouder 3D op zich neemt. Wij stellen voor de volgende rollen te benoemen in het besluitvormings-, en tevens overlegplatform 3D Digital City:
- Registratiehouder 3D (GMT Bedrijfsvoering)
- Gemandateerd registratiehouder 3D (Hoofd Regie, tevens voorzitter)
- Registratiebeheerder 3D (Hoofd Geo&Data)
- Registratie-eigenaar 3D SO (Hoofd SO)
- Registratie-eigenaar 3D SI (Hoofd SI)
Dit overlegorgaan komt periodiek bijeen om de voortgang, het gebruik te monitoren en tevens de doorontwikkeling te borgen.
Naast het besluitvormings-/ overlegplatform benoemen we de volgende inhoudelijke functies:
Voor Vastgoed, Stadsbeheer en VTH geldt:
8) Middelen
Om hetgeen boven is beschreven te kunnen realiseren zijn middelen nodig. Dit zijn incidentele en structurele middelen. Middelen worden ingezet voor:
- Opbouw 3D model ondergronds en bovengronds
- Aanschaf, onderhoud en/of hosting hard- en software, en viewers
- Inhuur specialistisch personeel
- Inhuur ondersteunend personeel
- Opleiding huidig personeel
- Beheer van het 3D model
In het Uitvoeringsplan 3D Digital City, wordt de inzet van deze middelen verder uitgewerkt.
We komen uiteindelijk op de volgende gevraagde middelen;
- Incidenteel, € XXX
- Structureel, € XXX per jaar
Ons voorstel is om dit te financieren uit de programma’s Virtueel Groningen, Omgevingswet en Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond 2015-2020, SSC Next. De ontwikkeling van 3D Digital City draagt immers rechtstreeks bij aan de ambities van deze programma’s.
Bijlage 1
BIM Routekaart VNG
Bijlage 2
Pilot 3D bovengrond Ten Post | najaar 2019
Pilot Twin City Ten Post - Gemeente Groningen
Bijlage 3
Pilot 3D ondergrond voormalig Suikerunieterrein Gemeente Groningen | najaar 2019
Voor dit pilot project is een 3D omgeving ingericht, deze kunt u hieronder raadplegen. De 3D visualisaties in deze omgeving vergen meer rekenkracht van een videokaart in een apparaat dan 2D visualisaties. Het is daarom mogelijk dat de 3D omgeving niet of onvolledig wordt weergegeven op uw apparaat.
Pilot 3D ondergrond voormalig Suikerunieterrein - Gemeente Groningen