Afstand tot koelte

Tijdens hittegolven en hete zomerdagen is het belangrijk dat je verkoeling kunt vinden. Niet alle mensen hebben een tuin met schaduw. Daarom is het belangrijk dat er koele plekken in de buurt zijn waar je bij hitte snel naartoe kunt. Wil je weten waar bewoners wel en waar ze niet dicht bij een koele plek wonen? Bekijk dan de afstand-tot-koeltekaart. Deze kaart laat de afstand zien tussen gebouwen en de koele plek die daar het dichtste bij ligt. Hoe korter de afstand, hoe beter.

Voor iedereen is het belangrijk om tijdens hittegolven verkoeling te kunnen vinden op een koele plek. Dat is niet alleen prettig, maar ook beter voor de gezondheid. Dat laatste geldt vooral voor kwetsbare mensen, zoals ouderen en kinderen, omdat zij minder goed tegen hitte kunnen. Verder zijn koele plekken extra waardevol in stedelijk gebied, omdat het daar in de zomer vaak warmer is dan in de omliggende landelijke gebieden.

Elk huis moet een aangename koele plek hebben binnen een loopafstand van 300 meter.

Wanneer is een plek koel? Dat is lastig te zeggen. Er zijn meer definities van een koele plek. Dat komt vooral omdat er verschillende criteria zijn die een plek tot koele plek maken. Een criterium is bijvoorbeeld de maximale hoogte van de luchttemperatuur, een ander criterium is de vraag of de plek geschikt is om je te ontspannen. Kun je er bijvoorbeeld fijn zitten, spelen of wandelen? De koele plekken in deze afstand-tot-koeltekaart voldoen aan de volgende basiscriteria:

• Grootte: De koele plek is een openbare buitenruimte van tenminste 200m².
• Temperatuur: Op de koele plek is de waargenomen temperatuur tijdens een zeer warme dag maximaal 35 graden Celsius. Dat betekent meestal dat de plek in de schaduw ligt.
• Afstand tot wegen: Een koele plek heeft een minimumafstand tot wegen. Hoe hoger de maximumsnelheid op een weg, hoe verder de koele plek ervandaan moet liggen.
• Vorm: Koele plekken moeten breed genoeg zijn. Een lange uitgerekte smalle plek voldoet dus niet aan de criteria voor een koele plek.  

Elk huis zou een aangename en aantrekkelijke koele plek moeten hebben binnen 300 meter loopafstand. Deze richtlijn staat in het onderzoeksrapport  De hittebestendige stad . Gezonde ouderen lopen 300 meter in ongeveer 5 minuten. Boven de 300 meter worden koele plekken minder goed bereikbaar voor bewoners. Vooral kwetsbare mensen zullen het moeilijker vinden om de koele plekken op te zoeken. 

Met afstand tot koelte bedoelen we de totale afstand van een gebouw tot de koele plek die daar het dichtste bij ligt. De afstand meten we niet door een rechte lijn te trekken, maar door een netwerkanalyse uit te voeren met behulp van het wegennet. Daarbij gaan we ervan uit dat de wegen een stoep hebben en toegankelijk zijn voor voetgangers. De afbeelding hieronder toont een voorbeeld van hoe we de afstand meten. Meer over deze methode, de ontwikkeling van de kaart en een overzicht van gebruikte bronnen vind je in  de technische toelichting . 

De afstand-tot-koeltekaart geeft een eerste inschatting van de locatie van koele plekken en van de afstand tot deze plekken. Maar van deze koele plekken is niet bekend of het ook aangename plekken zijn. Daarvoor is verder onderzoek nodig. De kaart hierboven toont een eerste landelijke inschatting van koele plekken volgens de basiscriteria. Naast deze basiscriteria zijn er nog extra criteria nodig om te bepalen of een koele plek ook aangenaam is, zoals:

• Zijn er voldoende zitplaatsen?
• Voelen mensen zich veilig op de plek?
• Is de plek goed bereikbaar? Kun je er makkelijk komen?
• Is er genoeg groen, zoals bomen en gras?
• Kun je er kiezen uit zon- en schaduwplekken?
• Is het een fijne plek om te ontspannen? Is er bijvoorbeeld een speeltuin, kun je er goed wandelen, of sporten?

Dit zijn slechts voorbeelden van criteria. De criteria voor een aangename koele plek kunnen van persoon tot persoon verschillen en zijn vaak kwalitatief van aard. Daarom is het lastig om die criteria mee te nemen in modelberekeningen. We adviseren je daarom om zelf onderzoek te doen naar de aangename koele plekken in jouw gebied. Dat kan met behulp van de volgende stappen:

1. Maak een lijst met criteria die je essentieel vindt voor een aangename koele plek.
2. Neem de koele plekken op de afstand-tot-koeltekaart als uitgangspunt.
3. Controleer of er op de kaart koele plekken ontbreken. Dat kan bijvoorbeeld als er data ontbreken of verouderd zijn. Voeg de ontbrekende plekken toe op de kaart.
4. Beoordeel voor elke plek of deze aan je criteria voldoet.
5. Teken rond de koele plekken die eerst niet op de kaart stonden met een passer een cirkel met een straal van 250 meter. Deze lineaire afstand geeft een benadering van de 300 meter afstand over de weg zoals gebruikt in de netwerkanalyse.
6. Gebouwen binnen de cirkel liggen binnen bereik van een koele plek.

De kaart geeft gemeenten, bewoners en andere partijen een overzicht van de koele plekken in een gebied. Daarnaast laat de kaart zien welke inwoners in de buurt van een koele plek wonen en welke niet. Je kunt de kaart als hulpmiddel gebruiken om antwoord te krijgen op verschillende vragen. Een paar voorbeelden:

• Welke gebieden zijn kwetsbaar voor hitte? Je kunt zien welke gebieden kwetsbaar zijn tijdens hitte. In welke buurten liggen koele plekken te ver weg om te voet te bereiken? En in combinatie met gegevens over inwoners kun je de kwetsbaarheid van een buurt nog beter bepalen. Je kijkt daarbij naar de spreiding van bewoners op basis van sociaal-demografische kenmerken, zoals leeftijd, opleidingsniveau en vergrijzing. In gebieden met een hoog percentage ouderen kan de behoefte aan koele plekken bijvoorbeeld groter zijn.
• Waar liggen aangename koele plekken? De kaart helpt je om te bepalen waar aangename koele plekken liggen. Je kunt daarvoor de afstand-tot-koeltekaart als startpunt nemen.
• Waar zijn maatregelen als eerste nodig? Deze kaart helpt je om te bepalen waar het als eerste nodig is om koele plekken aan te leggen of te vergroten.