Μεταξάδες Έβρου - Στο Τουκμάκι, στους Μεταξάδες

Δυτικά του Διδυμοτείχου και τελευταίο σε μια σειρά χωριών κατά μήκος του Ερυθροποτάμου, βρίσκεται το κεφαλοχώρι των Μεταξάδων, χτισμένο σε μια καταπράσινη πλαγιά μακριάς λοφοσειράς. Μετά απ' αυτό αρχίζουν τα σύνορα με τη Βουλγαρία. Τελευταίο στη σειρά μα όχι και στη σπουδαιότητα. Ξακουστό ήταν το χωριό των Μεταξάδων από παλιά. Πολυτραγουδισμένο κεφαλοχώρι, έχει εντελώς δικό του χρώμα. Χωριό παμπάλαιο, αποτέλεσε το αγκωνάρι για όλη την παραμεθόριο περιοχή. Ένας ελληνισμός πανάρχαιος και αμόλυντος ζει εδώ από πολύ παλιά, που διατήρησε τις παραδόσεις του. Οι Μεταξάδες αποτελούν την ποίηση της πέτρινης κατασκευής. Η πέτρα, χρώματος ανοιχτού μπεζ, δίνει από μακριά στους Μεταξάδες την εντύπωση ανθισμένης πλαγιάς με πελώρια πετρολούλουδα.

Περπατάς στα στενά, ελικοειδή δρομάκια και σε κάθε στροφή χαίρεται η ματιά σου, στο αντίκρισμα των ωραίων σπιτιών με την ποικιλία σχεδίων, σπίτια που η κάθε πόλη θα τα θεωρούσε στολίδια της.

Οι ρίζες του χωριού χάνονται μέσα στα βάθη των χρόνων. Πολλά στοιχεία για την ιστορία του χωριού αντλούμε από το χειρόγραφο βιβλίο του Κωνσταντίνου Γκεργκένη, παλιού κατοίκου του χωριού. 

Ο ίδιος, μετά από πολύχρονη έρευνα, μας αναφέρει ότι το παλιό χωριό, επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, λεγόταν Δογάντζια (ή Ντουγάντζια) και ήταν χτισμένο δύο χιλιόμετρα δυτικά του σημερινού χωριού. Η ονομασία αυτή στηρίζεται μάλλον στη λέξη «ντουγάντζι», που είναι αρπακτικό πουλί και δηλώνει την ορεινή και βραχώδη θέση του τότε χωριού. 

Το 1285, όπως αναφέρει, κρούσματα χολέρας εξόντωσαν πολλούς από τους κατοίκους. Όσοι σώθηκαν εγκατέλειψαν το χωριό, στρεφόμενοι ή στη Βάρνα και τη Σωζόπολη, ή στα διπλανά δάση, μέχρι να περάσει η επιδημία. Οι τελευταίοι με τον ερχομό του χειμώνα, αναγκάστηκαν να γυρίσουν στα σπίτια τους. Όμως η δυσοσμία των πτωμάτων που είχαν μείνει άταφα, τους ανάγκασε να φύγουν οριστικά πια από το χωριό και να ψάξουν για καινούριο μέρος να χτίσουν τα σπίτια τους. 

Ψάχνοντας, διάλεξαν τη σημερινή δασώδη τοποθεσία από την ύπαρξη ενός δέντρου 3-4 χρόνων τότε (καραγάτσι) και επακόλουθα από τη σκέψη της ύπαρξης νερού. Πράγματι, όπως αναφέρεται στα χειρόγραφα, δίπλα στο καραγάτσι άνοιξαν πηγάδι, το οποίο σωζόταν ως το 1928, όπου τότε σκεπάστηκε από τον πρόεδρο Παπαναγιώτου Αθανάσιο, λόγω αλλαγής στη διαμόρφωση της πλατείας. 

Από τον πρώτο που έχτισε το σπίτι του εκεί, τον Δημήτριο Τουκμακτσή (ή Τουκμακιώτη) πήρε το όνομά του το χωριό, «Τουκμάκι». Τουκμάκι εδώ έλεγαν και το σφυρί των χαλκωματάδων και των λιθοξόων, των μαστόρων που δούλευαν την πέτρα και της έδιναν σχήμα. Άλλωστε, όπως προείπαμε, το χωριό μέχρι σήμερα έχει αυτή την ξεχωριστή ιδιομορφία: είναι πετρόχτιστο και μοναδικό, δηλώνοντας έτσι και την παλιά ασχολία των κατοίκων, αλλά και τα αποθέματα πέτρας που χρησιμοποιήθηκαν ως πρώτη ύλη για την κατασκευή και την εξωτερική μόνωση των σπιτιών του χωριού. 

Στους αρχικούς κατοίκους προστέθηκαν και λίγες οικογένειες από το διπλανό χωριό, το Παλιούρι, αλλά και οικογένειες από την Ήπειρο και την Κύπρο. Αυτές οι μετακινήσεις βέβαια, σχετίζονται με το υγιεινό κλίμα του χωριού αλλά και τη γεωγραφική του θέση. Βρίσκεται ανάμεσα σε τέσσερα υψώματα: Τον Προφήτη Ηλία ή Κουρή, την Πάνω Τούμπα, την Κάτω Τούμπα και την Ασβεσταριά. Υψώματα που σε κρίσιμες στιγμές βοήθησαν να σωθεί πολύς κόσμος.  

Το σημερινό όνομα «Μεταξάδες», το πήρε από το άφθονο μετάξι που παραγόταν από την απασχόληση των κατοίκων με τη σηροτροφία και που αποτέλεσε και τη βασική ενασχόληση τους μέχρι το 1921.

Οι διάφορες λαϊκές εκδηλώσεις, τα ήθη και έθιμα, η λαϊκή τέχνη, οι χοροί και τα τραγούδια αποτελούν στοιχεία της λαογραφίας και διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: εκείνες που έχουν σχέση με τη φυσική ζωή του ανθρώπου και τη συντήρησή του (τροφή, κατοικία, ένδυση), εκείνες που έχουν σχέση με την πνευματική ζωή (γλώσσα, τέχνες) και τέλος τις σχετικές με την κοινωνική ζωή. 

Τα δημοτικά τραγούδια είναι οι λαϊκές εκείνες εκδηλώσεις που αποτελούν την πιο γνήσια και αυθεντική έκφραση της ελληνικής λαϊκής ψυχής και μας δίνουν έτσι την ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τους προγόνους μας, τις ρίζες μας.

Το αντιπροσωπευτικό τραγούδι των Μεταξάδων είναι η «Βασιλικούδα». Ανήκει στις παραλογές και ξεχωρίζει για τη μουσική του που συγκαταλέγεται ανάμεσα στους 2-3 πιο δημοφιλείς σκοπούς του Έβρου. Αυτό οφείλεται στη γκάιντα και ιδιαίτερα στον έρρυθμο αυτοσχεδιασμό στο τέλος. Πρόκειται για πρόσφατη σχετικά δημιουργία δημοτικού τραγουδιού, που πυρήνα έχει ένα πραγματικό γεγονός στις αρχές του αιώνα, με πρωταγωνιστή τον Ιωάννη Μαντά, δήμαρχο των Μεταξάδων, που σκανδάλισε τη συντηρητική κοινωνία του χωριού, όταν παντρεύτηκε για τέταρτη φορά, χωρίς φυσικά τη συγκατάθεση της Εκκλησίας και των συντοπιτών του. 

Πέρα από αυτό όμως υπάρχουν πάρα πολλά άλλα δημοτικά τραγούδια όπως του γάμου, ερωτικά, σατιρικά και άλλα, την ακριβή χρονολόγηση των οποίων δεν γνωρίζουμε. 

Οι μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις όμως δεν σταματούν εδώ. Συνεχίζονται και μέσα από τις γιορτές, θρησκευτικές και εποχικές που είναι πολύ πλούσιες σε έθιμα και τέτοιου είδους εκδηλώσεις. Ήθη και έθιμα του τόπου μας γίνονταν τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά, τα Θεοφάνεια, του Αγίου Συμεών, τις Αποκριές, την Κυριακή της Ορθοδοξίας, την Μεγάλη εβδομάδα-Πάσχα, την Πρωτομαγιά, του Γιάγιανου, του Προφήτη-Ηλία, στις Προξενιές, στον Γάμο.

Απόσπασμα από εργασία της ομάδας περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του Γυμνασίου Μεταξάδων (σχολικό έτος 1996-97)