Monitor Kustpact

Zicht op de recreatieve bebouwing en ruimtelijke kwaliteit van de Nederlandse kustzone

Introductie

Op 21 februari 2017 hebben bijna zestig bij de kust betrokken overheden en maatschappelijke organisaties het Kustpact ondertekend. Met het Kustpact streven partijen naar een balans tussen de ontwikkeling van de kust en het beschermen van haar kernkwaliteiten en collectieve waarden. Destijds leefde er namelijk een brede maatschappelijke zorg dat het behoud van de waarden van de kust onder druk stond door een toename van recreatieve bebouwing in de kustzone, in de vorm van onder andere strandhuisjes en vakantieparken. Rijk, provincies, waterschappen, gemeenten, natuurorganisaties en vertegenwoordigers namens strandondernemers zijn zodoende om tafel gegaan. De partners van het Kustpact werken momenteel nog steeds samen, zowel ambtelijk als bestuurlijk. De voortgang van het Kustpact en de gemaakte afspraken worden via een jaarlijkse voortgangsbrief aan de Tweede Kamer gemeld.

De huidige versie van het Kustpact loopt tot 31 december 2025. De Kustpactpartners zijn momenteel in gesprek of, en zo ja hoe, de samenwerking na die datum wordt voortgezet.

Monitor Kustpact

Bij het ondertekenen van het Kustpact is door de Kustpactpartners afgesproken een Monitor Kustpact te ontwikkelen. De monitoringsmethodiek is de afgelopen jaren verder uitgewerkt en ontwikkeld. De Monitor Kustpact bestaat de volgende onderdelen:

  • Onderzoek van het Kadaster naar de omvang van de recreatieve bebouwing in de kustzone en de omvang van de landelijke recreatieve bebouwing;
  • Onderzoek naar de beleving van de kust door de ANWB;
  • Duiding van deze onderzoeken door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).

Dynamische duinen, Lucas van Oort

De Monitor Kustpact is tweemaal uitgevoerd. De onderzoeken van het Kadaster en de ANWB zijn in de oneven jaren opgeleverd (2021, 2023). De duiding van het PBL is in de even jaren opgeleverd (2022, 2024). De resultaten van de Monitor Kustpact zijn aan de Tweede Kamer gemeld via de voortgangsbrief Kustpact.

De eerste twee versies van de Monitor Kustpact zijn inmiddels afgerond. In deze storymap zijn de resultaten opgenomen. Op basis van het gesprek over voortzetting van de Kustpact samenwerking na 31 december 2025, wordt ook het vervolg van de Monitor Kustpact bepaald.

Pijplijnprojecten

Bij het sluiten van het Kustpact hebben de Kustpactpartners afspraken gemaakt over ruimtelijke plannen in de kustzone die vóór ondertekening van het Kustpact al in de pijplijn zaten – de zogenaamde pijplijnprojecten. Voor de Monitor Kustpact is het van belang deze projecten goed in beeld te hebben. In onderstaande notitie is een overzicht van de pijplijnprojecten per provincie en de laatste stand van zaken rondom die projecten opgenomen.

Gebiedsintroductie

In het Kustpact is afgesproken dat onder de kustzone wordt verstaan: “het deel van de Nederlandse kust, bestaande uit de Noordzeekust van de Waddeneilanden, de Hollandse kustboog en de Zuidwestelijke Delta, inclusief de mondingen van de zeearmen, dat aan de zeezijde wordt begrensd door de doorlopende –20 meter dieptelijn in zee en op land bestaat uit het strand, alle duingebieden, daarop gelegen harde zeeweringen en daaraan grenzende beschermingszones, zoals opgenomen in de legger van de beheerder van de primaire waterkering, en gebieden landwaarts daarvan, waar het ruimtegebruik, de economie en de ecologie rechtstreeks onder invloed staan van de zee en waarvan de exacte begrenzing door provincies nader wordt bepaald bij het maken van de zonering.”

In overleg met de Kustpactpartners zijn per provincie kaarten gemaakt die aangeven over welk gebied de Monitor Kustpact gaat. De kaart hieronder geeft een overzicht van de te monitoren kustzone. De gehele kustzone bestaat uit 5.068.159.30 m² waarvan 1.157.816.898 m² op land.

Overzicht kustzone per provincie

Recreatieve bebouwing

Recreatieve bebouwing in de kustzone

Met het Kustpact streven partijen naar een balans tussen de ontwikkeling van de recreatieve bebouwing in de kustzone en het beschermen van haar kernkwaliteiten en collectieve waarden.

Onder recreatieve bebouwing in de kustzone wordt in het Kustpact verstaan:

  • Gebouwen en bouwwerken, geen gebouw zijnde, ten behoeve van recreatief nachtverblijf.
  • Gebouwen ten behoeve van recreatief dagverblijf waar dranken worden geschonken of eten- en drinkwaren voor consumptie worden bereid of verstrekt.

Om de ontwikkelingen op gebied van de recreatieve bebouwing in de kustzone te kunnen monitoren, heeft het Kadaster onderzoek uitgevoerd naar de omvang van verschillende typen recreatief vastgoed in de kustzone van Nederland. In de verschillende typen worden onderscheiden:

  • Recreatiewoningen
  • Recreatieparken: bungalowparken, vakantieparken, caravanparken en campings
  • Overige logiesfuncties
  • Strandbebouwing: strandpaviljoens, strandhuisjes en containers
  • Sportcomplexen

Het eerste onderzoek van het Kadaster is in 2021 opgeleverd. Dit onderzoek richt zich in de eerste plaats op de situatie in 2020 en kijkt waar mogelijk ook terug naar de situatie in 2017 (ondertekening Kustpact). Het tweede onderzoek van het Kadaster is in 2023 opgeleverd, en kijkt naar de situatie in 2017, 2020 en 2022.

De onderzoeken van het Kadaster naar de omvang van de recreatieve bebouwing zijn op te vragen bij  martin.tillema@kadaster.nl 

Afbeelding: Strandtent De Koog, Paul Doorn

Dashboard recreatieve bebouwing

De data van het onderzoek van het Kadaster naar de omvang van de recreatieve bebouwing in de kustzone is ingeladen in een dashboard. Voor de verschillende typen recreatief vastgoed (recreatiewoningen, recreatieparken, overige logiesfuncties, strandbebouwing en sportcomplexen) zijn de gegevens beschikbaar van 2017, 2020 en 2022. Zodoende is het mogelijk om zowel de aantallen als een verandering tussen de jaren weer te geven.

Een full screen versie van het dashboard is hier te vinden.

Het dashboard werkt als volgt. Onder in het dashboard kunt u wisselen van indicator door te klikken op recreatiewoningen, recreatieparken, overige logiesfuncties, strandbebouwing en sportcomplexen. Rechtsboven is het mogelijk om de data te filteren. Na het selecteren van een filter zal de kaart inzoomen naar de locatie en zullen links de veranderingen en rechts statistieken ook gefilterd worden. Tot slot is het mogelijk om kaartlagen aan en uit te zetten rechtsboven in de kaart. Via deze weg is het mogelijk om de originele data weer te geven op de kaart.

Recreatieve bebouwing landelijk

Op advies van het PBL volgend uit de eerste versie van de Monitor Kustpact, heeft het Kadaster in de tweede versie van de Monitor Kustpact ook de omvang van de recreatieve bebouwing voor heel Nederland geïnventariseerd. Op deze manier kan de ontwikkeling van de recreatieve bebouwing in de kustzone beter geduid worden ten opzichte van de landelijke ontwikkelingen en kunnen eventuele waterbedeffecten – het verplaatsen van de recreatieve bebouwing naar plekken waar de afspraken uit het Kustpact niet gelden – in kaart worden gebracht. Het onderzoek van het Kadaster naar de omvang van verschillende typen recreatief vastgoed in heel Nederland is in 2023 opgeleverd en kijkt naar de situatie in 2020 en 2022.

Afbeelding: Strand Vlissingen, Casper Menting

Dashboard recreatieve bebouwing Nederland

In het dashboard hiernaast kunt u de data van de recreatieve bebouwing in heel Nederland zien. Voor de verschillende typen recreatief vastgoed (recreatiewoningen, recreatieparken, overige logiesfuncties en sportcomplexen) zijn de gegevens beschikbaar van 2020 en 2022. Zodoende is het mogelijk om zowel de aantallen als een verandering tussen de jaren weer te geven.

Een full screen versie van het dashboard is hier te vinden.

Kernkwaliteiten

Duinen op Terschelling, Wim van 't Einde

Onder de kernkwaliteiten en collectieve waarden van de kustzone wordt in het Kustpact verstaan:

  • Vrij zicht en grootschaligheid
  • Natuurlijkheid en dynamiek
  • Robuuste waterstaat
  • Contrast tussen compacte bebouwingskernen en uitgestrekte onbebouwde gebieden
  • Contrasten met het achterland
  • Kusterfgoed in het duingebied en het achterland
  • Kustplaatsen en achterland
  • Gebruikskwaliteiten
  • Culturele en mentale betekenis van de kust

Kustbeleving

De kernkwaliteiten en collectieve waarden in de kustzone worden in de Monitor Kustpact gemonitord aan de hand van het belevingsonderzoek van de ANWB. In 2021 en 2023 heeft de ANWB onderzoek gedaan naar de kustbeleving*. De resultaten van het onderzoek laten zien dat de Nederlandse kust over het algemeen heel goed beoordeeld wordt.

 *Het onderzoek van de ANWB uit 2021 is alleen representatief voor ANWB leden, niet voor de gehele Nederlandse bevolking. Het onderzoek uit 2023 is wel representatief voor de gehele Nederlandse bevolking. 

Duiding van de data

Het PBL heeft de onderliggende onderzoeken van het Kadaster en de ANWB uit 2021 en 2023 geduid tegen de achtergrond van de afspraken uit het Kustpact. Dit PBL rapport “Het Landschap geduid” is hieronder te downloaden.

In het rapport wordt de groei van het aantal recreatiewoningen in de kustzone geduid. Het Kustpact heeft alleen betrekking op de afgesproken kustzone (buiten de bebouwde kom), en in dit gebied hebben de provincies zoneringen aangegeven waar wel en waar geen nieuwe, dan wel uitbreiding van, recreatieve bebouwing mag plaatsvinden. Het PBL geeft aan dat er sinds 2017 63 recreatiewoningen zijn bijgekomen die in gebieden met provinciale restricties op uitbreiding van recreatieve bebouwing liggen. Echter geeft het PBL aan niet te kunnen identificeren of deze vallen onder de zogenaamde “pijplijnprojecten” – projecten die reeds voor de ondertekening van het Kustpact in de ‘pijplijn’ zaten.

Die 63 adressen zijn gecheckt bij de betreffende provincies en gemeenten en betreffen veelal adressen die op één locatie of binnen één gebouw zijn gerealiseerd. Bovendien zijn het adressen van ontwikkelingen die óf al in eerdere bestemmingsplannen van vóór 2017 waren goedgekeurd óf destijds vergunbaar waren binnen het beleid van de gemeente. Deze 63 ontwikkelingen zijn dus passend binnen het gemeentelijke beleid en daarmee te verklaren. De overkoepelende conclusie van de Kustpactmonitor is daarmee dat er werking uitgaat van het Kustpact. 

Slotwoord

De huidige versie van het Kustpact loopt tot 31 december 2025. De Kustpactpartners zijn momenteel in gesprek of, en zo ja hoe, de samenwerking na die datum wordt voortgezet. Op basis hiervan wordt ook het vervolg van de Monitor Kustpact bepaald.

De Monitor Kustpact is in nauwe samenwerking met verschillende partijen opgeleverd. Dank gaat uit naar het Kadaster, de ANWB, het PBL, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE), Wageningen University en Esri Nederland.

Strand, Rene Merlijn

Dynamische duinen, Lucas van Oort

Duinen op Terschelling, Wim van 't Einde

Strand, Rene Merlijn