Uitvoeringsplan Ruimtelijke Adaptatie

Het klimaat verandert. Dat leidt in Nederland tot hogere temperaturen, meer (extreme) neerslag, drogere zomers en een stijgende zeespiegel. Daarom is het  Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie  opgesteld. Dit is een gezamenlijk plan van gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk om Nederland klimaatbestendig en waterrobuust in te richten. Het Deltaplan versnelt en intensiveert de aanpak van wateroverlast, hittestress, droogte en de gevolgen van overstromingen.

Het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie biedt overheden een handvat om door middel van een stappenplan de openbare ruimte in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust ingericht te hebben. De eerste stap hiervan is het in kaart brengen van de kwetsbaarheden. Gemeente Nuenen heeft deze stap in 2020 afgerond en een  klimaatstresstest  uitgevoerd.

In 2020 is gestart met de tweede stap uit het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie, namelijk het voeren van risicodialogen. Tijdens een risicodialoog komen de kwetsbaarheden aan bod uit de klimaatstresstest. Samen met relevante gebiedspartners is Nuenen c.a. het gesprek aangegaan (o.a. Waterschap, Enexis, Staatsbosbeheer, ZLTO, de Provincie en GDD). Gezamenlijk is bepaald hoe ernstig men de kwetsbaarheden binnen de gemeentegrenzen vindt: ernstig, onwenselijk of acceptabel, maar ook hoe vaak men vindt dat het mag voorkomen: vrijwel nooit, eens in de 50 jaar, eens in de 10 jaar of jaarlijks. Tijdens het prioriteren is gebruik gemaakt van het 'Klimaateffectenspel'.

De resultaten van deze risicodialogen vormen de basis van het Uitvoeringsplan, de derde stap uit het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Zo worden ernstige kwetsbaarheden eerder aangepakt dan de kwetsbaarheden die men acceptabel vindt. Op die manier wordt de volgorde van de aanpak bepaald. Daarnaast wordt ook gekeken naar de mogelijke meekoppelkansen. Dit zijn projecten of werkzaamheden die momenteel al gepland staan in Nuenen c.a., maar waar ook klimaatadaptieve maatregelen toegepast kunnen worden. Kortom, in het Uitvoeringsplan staat vastgesteld door wie, wat en wanneer iets wordt uitgevoerd in de periode van tot 2030 om in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust te zijn.

In deze storymap worden op hoofdlijnen de resultaten van het Uitvoeringsplan weergegeven per thema: Wateroverlast, Hitte en Droogte. Tot slot wordt er nog ingegaan op de mogelijke meekoppelkansen. Meer informatie is te vinden in de achterliggende rapportage.

Het Uitvoeringsplan is tot stand gekomen met financiële ondersteuning door de provincie Noord-Brabant.

Op onderstaande 'knelpuntenkaart' is te zien wat de kwetsbaarheden zijn in Nuenen c.a., wat betreft de wateroverlast. De knelpunten die zijn weergegeven, zijn tijdens de risicodialoog beoordeeld als ernstig of onwenselijk. De knelpunten zijn geanalyseerd op basis van een neerslagkaart uit de  Klimaatstresstest , namelijk "Water op straat situatie bui 70 mm/h" (een bui die eens in de 100 jaar valt). De volgende knelpunten zijn weergegeven in kaart:

• Stations Enexis. Op kaart is te zien welke stations van Enexis wateroverlast kunnen ervaren wanneer er sprake is van extreme neerslag.
• Wegen. Daarnaast is weergegeven welke wegen wel en niet toegankelijk zijn wanneer er sprake is van extreme neerslag. Hierbij gaat het om situaties met meer dan 30 cm water op straat, waardoor verkeer gestremd wordt.
• Panden. Ook is te zien welke panden meer dan 5 cm water tegen of in hun woning hebben staan wanneer er sprake is van extreme neerslag. Of het water ook daadwerkelijk in de woning komt te staan, is afhankelijk van het vloerpeil.
• Gezondheidscentra. De gezondheidscentra die te maken krijgen met wateroverlast zijn ook weergegeven in kaart. Dit kan zijn door water op straat waardoor de huisarts of apotheek niet meer te bereiken is, of door water tegen/in het pand (afhankelijk van het vloerpeil).
• Winkels. Ten slotte is te zien welke winkels er te maken krijgen met water tegen of in het pand wanneer er sprake is van extreme neerslag.

Linksonder in de kaart is een knop te vinden van de legenda. De legenda geeft aan op welke manier de knelpunten worden weergegeven.

Uit de dialoog is gebleken dat er op het gebied van wateroverlast drie overkoepelende knelpunten worden geconstateerd. Dit zijn:

1. Niet bereikbare locaties (gestremde wegen)
2. Schade aan panden en voorzieningen
3. Negatieve gevolgen voor de gezondheid.

Doel 1: De ernstige knelpunten op het gebied van wateroverlast komen in 2030 nauwelijks meer voor. Hierbij gaat het om het voorkomen van schimmels in de woningen, het toegankelijk houden van wijkontsluitingswegen en schade aan winkelpanden voorkomen. 

Doel 2: De onwenselijke knelpunten die beoordeeld zijn met eens in de 50 jaar en eens in de 10 jaar zijn in 2030 zo veel mogelijk beperkt. Hierbij gaat het om het voorkomen van water in panden, het tegengaan van stroomuitval en het bereikbaar houden van bedrijventerreinen. Daarnaast wil de gemeente overstromingen van het vuilwaterriool op straat zo veel mogelijk voorkomen, volgelopen kelders zo veel mogelijk beperken, losse putdeksels vermijden, gezondheidscentra bereikbaar houden, vuile stoffen in afvalwater voorkomen en gevaarlijke situaties in het verkeer door noodweer waar mogelijk beperken

Om de doelen te bereiken moet de gemeente maatregelen treffen. Welke maatregelen mogelijk zijn, verschilt per locatie. Daarom is er een keuzemodel ontwikkeld dat weergeeft welke maatregelen de wateroverlast in het gebied kunnen beperken. Naast wateroverlast wordt in dit keuzemodel ook gekeken naar:

• De klimaatthema's hitte en droogte
• Biodiversiteit, Circulaire economie en Energietransitie
• Aanlegkosten en beheerskosten.

Op die manier kan de gemeente een maatregel kiezen, passend bij de locatie en direct rekening houdend met duurzaamheid. Klik op de button voor de link naar het keuzemodel voor het klimaatthema Wateroverlast.

Op onderstaande 'knelpuntenkaart' is te zien wat de kwetsbaarheden zijn in gemeente Nuenen, wat betreft de hitte. De knelpunten die zijn weergegeven, zijn tijdens de risicodialoog beoordeeld als ernstig of onwenselijk. De knelpunten zijn geanalyseerd op basis van de kaarten "Stedelijk hitte eiland effect" en "Risico opwarming oppervlaktewater" uit de  klimaatstresstest  van Nuenen c.a..

• Gemeentelijk vastgoed. Het gemeentelijk vastgoed dat zich binnen het stedelijk hitte eiland effect boven 1 graden Celsius bevindt, zijn weergegeven als knelpunten. Warmte die in de panden blijft hangen, heeft invloed op de gezondheid en arbeidsproductiviteit van de personen die daar verblijven.
• Blauwalg. Het knelpunt blauwalg is op twee manieren in kaart gebracht: 1. zwemwaterlocaties (waar zwemmers de nadelige gevolgen van blauwalg kunnen ervaren de komende jaren) en 2. de blauwalgmeldingen van de afgelopen jaren.
• Winkels. De winkels die zich binnen het stedelijk hitte eiland effect van meer dan 1 graden Celsius bevinden, zijn weergegeven als knelpunten. De hitte die in dit gebied blijft hangen, heeft invloed op het winkelend publiek.
• Fruitteelt. Ten slotte is in kaart gebracht waar zich binnen de gemeente fruitteelt bevindt. Wanneer er sprake is van extreem hoge temperaturen en een felle zon, kan de fruitteelt te maken krijgen met verbranding, waardoor een groot gedeelte van de oogst verloren gaat.

Linksonder in de kaart is een knop te vinden van de legenda. De legenda geeft aan op welke manier de knelpunten worden weergegeven.

Uit de dialoog is gebleken dat er op het gebied van hitte twee overkoepelende knelpunten worden geconstateerd. Dit zijn:

1. Toename van extreem warme temperaturen in de openbare ruimte (en toename van energieverbruik door verkoeling van gebouwen)
2. Een toename van hinderlijke insecten, bacteriën, allergieën en ziektes.

Doel 1: In 2030 is er sprake van een grote hoeveelheid natuurlijke koeling in de openbare ruimte. Hierbij gaat het om het toevoegen van planten, bomen en overige vergroening. Met als doel verkoeling in de gebouwde omgeving. 

Doel 2: In 2030 is er een grote diversiteit in flora en fauna. Om biodiversiteit te vergroten moet ingezet worden op de vier factoren van biodiversiteit: voedsel, vocht, veiligheid en voortplanting. Dit met als doel een juiste balans in flora en fauna. 

Om de doelen te bereiken moet de gemeente maatregelen treffen. Welke maatregelen mogelijk zijn, verschilt per locatie. Daarom is er een keuzemodel ontwikkeld dat weergeeft welke maatregelen de extreme hitte in het gebied kunnen beperken. Naast hitte wordt in dit keuzemodel ook gekeken naar:

• De klimaatthema's wateroverlast en droogte
• Biodiversiteit, Circulaire economie en Energietransitie
• Aanlegkosten en beheerskosten.

Op die manier kan de gemeente een maatregel kiezen, passend bij de locatie en direct rekening houdend met duurzaamheid. Klik op de button voor de link naar het keuzemodel van het klimaatthema Hitte.

In de 'knelpuntenkaart' van het klimaateffect Droogte, zijn de kwetsbaarheden als gevolg van droogte weergegeven in Nuenen c.a.. De knelpunten die zijn weergegeven zijn beoordeeld als ernstig of onwenselijk tijdens de risicodialoog en zijn geanalyseerd op basis van vier kaarten uit de  klimaatstresstest  van gemeente Nuenen, namelijk "Bodemdaling 2016-2050 (2050WH)", "Risico Natuurbrand", "Watervoerendheid en wateraanvoer" en "Gevoelige gebieden". De volgende knelpunten worden weergegeven in kaart:

• Wateraanvoer. Op kaart is weergegeven welke watergangen in de gemeente tijdens een droge periode droog kunnen vallen. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen: wel eens droogvallend, enkele maanden per jaar droog en grootste gedeelte van de zomer droog. Deze droge periodes zorgen voor afbraak in deze gebieden (flora en fauna).
• Natte natuurparels. Daarnaast is te zien waar zich de natte natuurparels bevinden. Deze gebieden zijn erg afhankelijk van water, en worden in een droge periode daarom gezien als knelpunt.
• Gewaspercelen. Ook is op kaart weergegeven waar gewaspercelen binnen de gemeente te vinden zijn. Deze gebieden zijn erg afhankelijk van water en worden in een droge periode daarom gezien als knelpunt.
• Wegen. Als gevolg van bodemdaling kunnen wegen gaan verzakken. In kaart is gebracht welke wegen zich binnen het gebied bevinden waar bodemdaling plaatsvindt.
• Panden. Ook panden kunnen verzakken als gevolg van bodemdaling. Daarom is ook in kaart gebracht welke panden zich binnen het gebied bevinden waar bodemdaling plaatsvindt.
• Kabels en leidingen. Daarnaast krijgt ook de ondergrondse infrastructuur te maken met de nadelige gevolgen van bodemdaling. Daarom is ook in kaart gebracht welke kabels van Enexis zich binnen het gebied bevinden waar bodemdaling plaatsvindt. Er bevindt zich geen riolering binnen dit gebied.
• Risico op branden. Ten slotte is op kaart weergegeven welke gebieden er binnen Nuenen c.a. een risico op natuurbrand hebben, maar ook is weergegeven waar het risico op bermbranden voorkomt (langs autowegen en snelwegen).

Linksonder in de kaart is een knop te vinden van de legenda. De legenda geeft aan op welke manier de knelpunten worden weergegeven.

Uit de dialoog is gebleken dat er op het gebied van droogte drie overkoepelende knelpunten worden geconstateerd. Dit zijn:

1. Schade in de natuur
2. Schade in de openbare ruimte (inclusief ondergrond) en bij panden
3. Schade in de landbouw.

Doel 1: In 2030 cis het gemeentelijk groen waar mogelijk aangepast op het veranderende klimaat. Met als doel verdroging van beplanting en gewassen zo veel mogelijk tegen te gaan en overtollig sproeien te voorkomen. 

Doel 2: Gemeente Nuenen werkt waar mogelijk samen met Waterschap De Dommel aan de doelen omtrent droogte die het waterschap heeft gesteld voor 2030.

Om de doelen te bereiken moet de gemeente maatregelen treffen. Welke maatregelen mogelijk zijn, verschilt per locatie. Daarom is er een keuzemodel ontwikkeld dat weergeeft welke maatregelen de droogte in het gebied kunnen beperken. Naast droogte wordt in dit keuzemodel ook gekeken naar:

• De klimaatthema's Wateroverlast en Hitte
• Biodiversiteit, Circulaire economie en Energietransitie
• Aanlegkosten en beheerskosten.

Op die manier kan de gemeente een maatregel kiezen passend, bij de locatie en direct rekening houdend met duurzaamheid. Klik op de button voor de link naar het keuzemodel van het klimaatthema Droogte.

Het meekoppelen van projecten en ambities brengt meerdere voordelen met zich mee, namelijk: het kan de uitvoering van maatregelen versnellen, er is minder vaak overlast voor inwoners en bedrijven en er zijn financiële voordelen. Ook is in dit Uitvoeringsplan rekening gehouden met meekoppelkansen, zoals geplande werkzaamheden en projecten in Nuenen c.a..

In de kaart zijn de projecten in de openbare ruimte weergegeven. Deze kaart bevat projecten van de gemeente, namelijk de riool- en wegreconstructies en ruimtebalansprojecten (Woningbouwprogramma). Tijdens deze werkzaamheden zal de gemeente direct rekening moeten houden met de knelpunten in het gebied en zal zij maatregelen moeten treffen om de knelpunten te beperken of voorkomen.

Linksonder in de kaart is een knop te vinden van de legenda. De legenda geeft aan op welke manier de meekoppelkansen worden weergegeven.