Blik terug op het verleden om de vanzelfsprekendheid van het heden open te breken. Met de Didactiek van de Hoop willen we de overtuiging open breken dat dingen nou eenmaal gaan zoals ze gaan, en dat leerlingen daar geen invloed op hebben. Zo blikken we in de lessenserie "Tijdlijnen voor Nederland" terug op veranderingen in het alledaagse leven (sociale geschiedenis). Leerlingen komen er zo achter dat datgene wat mensen belangrijk vinden is veranderd in de loop der tijd. Ook laten we zien dat individuen en groepen burgers tot verandering hebben geleid: door zelf iets aan te pakken in hun eigen omgeving, door te stemmen, en door activisme. Dit versterkt het gevoel dat jezelf of wij als maatschappij in staat zijn om dingen aan te pakken (de self-efficacy of group-efficacy).

Stimuleer betrokkenheid bij de eigen omgeving en actoren. In de veldwerkopdracht "Stad van de Toekomst" proberen we leerlingen de eigen omgeving te laten verkennen en na te laten denken over de dingen die ze mooi vinden, en wat ze inspireert. Ook laten we leerlingen kijken naar wie ervoor kan zorgen dat de dingen die ze waarderen in stand blijven of verbeterd worden. Dit zijn de eerste stappen in het stimuleren van actieve hoop (Joanna Macy).

Bied scenario’s aan die in de praktijk worden gebruikt. Door leerlingen scenario's te laten verkennen zoals de IPCC scenario's en de PBL scenario's, proberen we de overtuiging open te breken dat er maar 1 toekomst mogelijk is. Leerlingen komen erachter dat er meerdere toekomsten mogelijk zijn, en dat die vooral afhangen van de keuzes die wij als maatschappij maken. Daarnaast bieden de scenario's input om na te denken over welke toekomst je wenselijk vindt, en de vraag hoe we die toekomst kunnen bereiken.

Laat leerlingen toekomsten verbeelden (forecasting technieken). Veel leerlingen kunnen zich weinig voorstellen bij de toekomst. Daarnaast is de IPCC grafiek en de plaatjes in de PBL scenario's vrij abstract. Met de Didactiek van de Hoop werkvormen willen we de toekomst tot leven wekken. Leerlingen moeten zich die toekomst echt kunnen voorstellen. Dat kan visueel door een tekening te maken van een toekomst waarin ze kunnen rondlopen en rondkijken, of geschreven door een dagverhaal te schrijven uit de dag van de toekomst. Dit kan positieve of negatieve gevoelens oproepen.

Geef voorbeelden van toekomstbeelden. Het verbeelden (zie vorig punt) vraagt om creatief denken. In de testen bleek dat een deel van de leerlingen goed uit de voeten kan met de opdrachten, maar dat een flink deel van de leerlingen dit lastig vindt. Daarom hebben we in verschillende werkvormen voorbeelden opgenomen van toekomstbeelding. Leerlingen wordt daarna gevraagd iets vergelijkbaars te doen, maar dan voor een ander scenario.

Laat leerlingen stappen bedenken naar een wenselijke toekomst (backcasting technieken). Nadat leerlingen na hebben gedacht over welke toekomst ze wenselijk vinden, is de volgende stap het nadenken over welke veranderingen nodig zijn om die wenselijke toekomst te bereiken. Dit heet "backcasting". Welke verandering in het denken van burgers is nodig? Welke technologien hebben we nodig? Welke besluiten moeten overheden nemen? Wat moeten bedrijven doen? Tot slot denken leerlingen na over welke ontwikkelingen in die richting ze nu al zien.

Bied ruimte om te praten over gevoelens over de toekomst, en de biases en barrières.

Maak gedeelde wensen en zorgen zichtbaar. Als leerlingen zich zorgen maken, dan kunnen docenten in gesprek zichtbaar maken dat zij niet alleen zijn, en dat veel leerlingen dezelfde zorgen en dezelfde wensen hebben over de toekomst. Zo ga je van individuele zorgen naar collectieve hoop.

Benadruk positieve bijdragen. In gesprekken met leerlingen kunnen docenten vragen welke ontwikkelingen leerlingen nu al zien in de richting van de wenselijke toekomst. Ook kunnen docenten aan leerlingen vragen wat zij nu al doen. Dit levert vaak verrassend positieve reacties op.

Benadruk invloed. Docenten kunnen zichtbaar maken dat jongeren met ecostress invloed hebben op hun omgeving, door te vragen of ze wel eens iets tegen hun ouders hebben gezegd over duurzamere producten of eten, en dat hun ouders daarnaar hebben geluisterd. De meeste leerlingen kunnen wel een voorbeeld noemen. Hier past het begrip "ecologische handafdruk" bij.