Klimaatatlas Zutphen

Een extreem hevige regenbui kan wateroverlast veroorzaken. Bijvoorbeeld doordat het water tegen de gevel van je woning aan staat. Of doordat de wegen niet meer begaanbaar zijn voor jou of de hulpdiensten. Maar het kan ook zijn dat je als agrariër je oogst ziet mislukken, doordat het water te lang op het land blijft staan.

Hieronder brengen we het risico op wateroverlast voor jou in beeld.

Wil je ideeën om het water in je tuin in goede banen te leiden? Klik dan op onderstaande knop.

De kaart laat zien waar een korte extreem hevige bui leidt tot grote plassen water op straat, in tuinen en op het land. Hoe donkerder de blauwe kleur, hoe dieper de plas.

Je kunt voor twee korte buien (1 en 2 uur) bekijken wat het beeld is. Het zijn klimaatbuien voor 2050.

In het stedelijk gebied zijn de buien uit het Integraal Basis Klimaatplan van de gemeente Zutphen opgenomen; een bui van 73 mm/ 1 uur en een bui van 115 mm in 1,5 uur. Deze buien geven vergelijkbaar beeld van de wateroverlast als de buien die in de legenda zijn opgenomen.

Een bui van 73 mm in 1 uur tijd, is dat veel? Nou... op dit moment valt er gemiddeld 850 mm in een heel jaar, dus ja, dat is veel.

De kaart toont het effect van extreme neerslag binnen de hele gemeente. In de praktijk komen dergelijke extreme buien slechts lokaal voor.

De kaart laat zien waar een lange extreemhevige bui leidt tot grote plassen water op straat, in tuinen en op het land. Hoe donkerder de blauwe kleur, hoe dieper de plas. 

Je kunt voor twee lange buien (48 uur) bekijken wat het beeld is. Het zijn klimaatbuien voor 2050.

Het kan gebeuren dat wegen niet of moeilijk begaanbaar zijn na een extreme bui. Ook kan het gebeuren dat water woningen binnenloopt.

De kaart laat zien hoe lang het water bij extreem hevige neerslag op het maaiveld blijft staan. Hoe donkerder de kleur, hoe langer er plassen blijven staan. 

Je kunt voor twee kortdurende regenbuien bekijken wat het beeld is:

Waarom is de tijdsduur van belang?

De tijdsduur van de plassen op het maaiveld is bijvoorbeeld bepalend voor de schade aan landbouwgewassen. Wanneer gewassen zoals aardappelen, mais en bieten drie dagen of langer in het water staan in het groeiseizoen, dan zal de oogst verloren zijn. Gras en granen kunnen daar beter tegen en zullen na drie dagen voor ongeveer 40% verloren zijn. Bron:  waterschadeschatter   

De kaart laat zien hoe lang het water bij extreem hevige neerslag op het maaiveld blijft staan. Hoe donkerder de kleur, hoe langer er plassen blijven staan. 

Je kunt voor twee langdurige regenbuien bekijken wat het beeld is:

Waarom is de tijdsduur van belang?

De tijdsduur van de plassen op het maaiveld is bijvoorbeeld bepalend voor de schade aan landbouwgewassen. Wanneer gewassen zoals aardappelen, mais en bieten drie dagen of langer in het water staan in het groeiseizoen, dan zal de oogst verloren zijn. Gras en granen kunnen daar beter tegen en zullen na drie dagen voor ongeveer 40% verloren zijn. Bron:  waterschadeschatter   

Voor technische informatie over hoe de kaarten zijn gemaakt  klik hier .

Voor informatie over hoe het klimaat gaat veranderen in Oost-Nederland  klik hier .

Door de stijging van de temperatuur van de lucht, zullen ook huizen, wegen en wateren sneller opwarmen.

Dat kan gevolgen hebben voor je gezondheid, want langdurige blootstelling aan hoge temperaturen is niet gezond. Maar ook indirect heeft het gevolgen. Als het zwemwater bij jou in de buurt snel opwarmt, is de kans op zwemmersjeuk en blauwalgen ook groter.

In onderstaande kaartbeelden brengen we het risico van hitte voor je in beeld.

Als je wilt weten wat jij kunt doen om koelte in je tuin te krijgen, klik dan op onderstaande knop.

Hittestress is een term die aangeeft dat een sterk verhoogde gevoelstemperatuur optreedt, die onaangenaam en zelfs schadelijk kan zijn voor mens en dier. De aanwezigheid van veel verhard oppervlak verhoogt de gevoelstemperatuur en daarmee de hittestress, terwijl de aanwezigheid van schaduw en groen deze verlaagt.

Hittestress is een serieus probleem dat vaak onderschat wordt. Blootstelling aan hoge temperaturen zorgt voor gezondheidsrisico's. Langdurig aanhoudende hitte kan leiden tot klachten als vermoeidheid, concentratieproblemen en hoofdpijn. Er bestaat ook risico op uitdroging en oververhitting. In het ergste geval kunnen mensen hieraan overlijden.

Wat zie ik op de kaart?

De kaart geeft aan in welke gebieden het op warme dagen extra heet aanvoelt, bijvoorbeeld door de aanwezigheid van veel bebouwing en verharding. Ook zijn de koelere plekken in de omgeving zichtbaar, zoals wegen met laanbeplanting, parken en bosgebieden. 

Wat kan ik wel en niet met deze informatie?

De kaart maakt tot op straatniveau duidelijk waar de kans is op het ervaren van hittestress in de openbare ruimte groot is. Of er in de gebouwen zelf ook hittestress ervaren wordt is o.a. afhankelijk van de isolatie van gebouwen. Kwetsbare groepen zoals ouderen, jonge kinderen en chronisch zieken kunnen eerder hittestress ervaren dan anderen.

Waarom zijn warme nachten van belang? 

Warme nachten geven kans op hittestress. Hittestress is een serieus probleem dat vaak onderschat wordt. Blootstelling aan hoge temperaturen zorgt voor gezondheidsrisico's. Langdurig aanhoudende hitte kan leiden tot klachten als vermoeidheid, concentratieproblemen en hoofdpijn. Er bestaat ook risico op uitdroging en overhitting. In het ergste geval kunnen mensen hieraan overlijden.

Uit ervaring weet je misschien dat het in de stad vaak warmer is dan in het omringende landelijk gebied. Dit wordt het stadseffect of stedelijk hitte-eiland effect genoemd genoemd (zie figuur). Dit effect is 's nachts het sterkst aanwezig: de warmte blijft tussen gebouwen hangen. 

Wat zie ik op de kaart?

Wat kan ik wel en niet met deze informatie?

De kaart geeft een indicatie van het aantal hete nachten op regionaal niveau en het potentiële effect van klimaatverandering hierop. De uitkomsten zijn te grof om op straatniveau te interpreteren.

Of er uiteindelijk hittestress optreedt is afhankelijk van de lokale kwetsbaarheid. Gebieden met slecht geïsoleerde woningen en met kwetsbare groepen zijn bijvoorbeeld gevoeliger.

Waarom zijn groen en verharding van belang voor hitte? 

Verharde gebieden als wegen en huizen warmen overdag op en blijven ‘s nachts beduidend warmer dan landelijke gebieden. Dit wordt het stedelijk hitte-eiland effect genoemd. Groen vermindert het hitte-eiland effect. Groen zorgt voor verdampingskoeling en biedt schaduw. Met name loofbomen met grote kronen zijn effectief door hun schaduwwerking. Naast het verminderen van hitte kan groen ook water bergen en hiermee wateroverlast tegen gaan.

Wat zie ik op de kaart?

Wat kan ik wel en niet met deze informatie?

De kaart geeft voor elke wijk aan hoe verhard of groen deze is. In verharde buurten is de kans op hittestress groter. De locatie van de buurt binnen de stad is echter ook van belang. 

Iedereen kan bijdragen aan het groener maken van de wijk, door tegels uit de tuin weg te halen en groen toe te voegen.

Meer achtergrondinformatie?

Wil je meer achtergrondinformatie over bovenstaande kaarten, klik dan  hier .

Waarom is opwarming een probleem? 

De watertemperatuur beïnvloedt de hygiënische en ecologische kwaliteit van het water. Blauwalgen en ziekteverwekkers groeien snel in warm water, wat risico’s voor de volksgezondheid kan opleveren. Ook leidt warmte tot dichte algenlagen en zuurstofgebrek met negatieve invloed op vissen, larven en ander waterleven. Water in de bebouwde omgeving is vaak ondiep en de doorstroming beperkt, waardoor bij klimaatverandering de kans op opwarming groot is. Daar waar een riooloverstort tijdens een hoosbui vuil(regen)water op het stadswater loost, neemt de kans op waterkwaliteitsproblemen verder toe.

Wat zie ik op de kaart?

Wat kan ik wel en niet met deze informatie?

De kaart geeft een idee van de verschillen in opwarming tussen verschillende wateren. De uitkomsten zijn te grof om iedere stads- of dorpsvijver afzonderlijk te kunnen beoordelen. Het algemene beeld is dat het water in het stedelijk gebied kwetsbaarder wordt. Rekening houdend met het type water (bv. speelwater/kijkwater/zwemwater), de aanwezigheid van riooloverstorten en al bestaande kwaliteitsproblemen, kan het nodig zijn maatregelen te nemen.

Wil je meer achtergrondinformatie over de kaarten, klik dan  hier .

Voor informatie over hoe het klimaat gaat veranderen in Oost-Nederland  klik hier .

We zijn afhankelijk van de beschikbaarheid van zoetwater. Tijdelijke watertekorten kunnen optreden als de hoeveelheid neerslag kleiner is dan de vraag. In (droge) zomers ontstaan dan tekorten, met schade aan de landbouw en de natuur als gevolg. Ook kunnen belangrijke beken droog vallen, waardoor vissen sterven, en er kunnen risico's op bosbranden ontstaan.

In Liemers, Twente en de Achterhoek is meestal geen wateraanvoer mogelijk vanuit bijvoorbeeld grote rivieren. Deze gebieden zijn altijd aangewezen op neerslag en grondwater.

Hieronder brengen we het risico van droogte voor je in beeld.

Wil je weten wat jij kunt doen om je tuin niet uit te laten drogen? Klik dan op onderstaande knop.

Waarom zijn lage grondwaterstanden een probleem?

Te lage grondwaterstanden vormen voor veel functies een bedreiging. Natuurterreinen, landbouwgewassen en funderingen van gebouwen kunnen ernstige schade oplopen. 

Ook leidt een lage grondwaterstand tot droogval van beken en andere waterpartijen, waardoor vissen sterven.

Problematisch lage grondwaterstanden treden vaak op aan het einde van de zomerperiode. In extreem droge jaren, zoals 2018 en 2019, kunnen grondwaterstanden al veel eerder in het seizoen diep wegzakken.

Wat zie ik op de kaart?

Wat kan ik met deze informatie?

De kaart laat zien dat in 2050 de zomergrondwaterstanden in gemiddelde jaren lokaal dieper weg zullen zakken dan nu. Het gaat over een daling van ongeveer 5 tot 50cm en kan plaatselijk verschillen. In extreem droge jaren zal de grondwaterstand nog verder zakken. Zowel in de toekomst, als in de huidige situatie is het aan te raden voorbereid te zijn op perioden met zeer lage grondwaterstanden.

Welke gronden zijn droogtegevoelig?

De gevoeligheid voor droogte verschilt per bodemtype. Het meest bepalend voor bomen of planten is de beschikbaarheid van grondwater. Zit het grondwater diep, dan worden planten en bomen volledig afhankelijk van een regenbui. Blijft de regen uit, dan wordt de plant afhankelijk van het achtergebleven bodemvocht in de grond. In zandgrond blijft weinig bodemvocht achter, terwijl kleigrond wel veel vocht vasthoudt, maar soms moeilijk loslaat voor de plant.

Wat zie ik op de kaart?

Wat kan ik met deze informatie?

De kaart laat zien dat in 2050 de droogtegevoeligheid toeneemt. In meer gebieden kan de plant niet meer bij het grondwater. Planten kunnen dan alleen overleven als er regelmatig neerslag valt. De perioden zonder neerslag worden echter langer. Ook zullen er vaker extreem droge perioden voorkomen. In extreem droge situaties zijn er niet alleen lokale effecten, maar ontstaat er in het hele gebied schade aan landbouw, plantsoenen en natuur.

Grondgebruikers zullen zich op deze situatie moeten gaan instellen. Drogere omstandigheden hebben gevolgen voor de soortensamenstelling in de natuur en gewaskeuze in plantsoenen. In de landbouw vraagt droogte om geschikte gewassen, het verbeteren van het vochthoudende vermogen van de grond en het inschatten of beregening kan helpen.

Waarom is stilstaand water of droogval een probleem?

Droogval van beken leidt tot sterfte onder het waterleven. Ook als in beekjes de stroming stopt kunnen zeldzame stromingsminnende soorten niet overleven. Een geringe waterdiepte door droogte in combinatie met hitte leidt tot waterkwaliteitsproblemen met risico’s voor het waterleven en voor de volksgezondheid. Zie hiervoor ook het thema ‘hitte’.

Wanneer is beregening (sproeien) bij droogte niet mogelijk?

Uit een drooggevallen beek kan niet beregend worden. Zolang het water in een beek nog stroomt, mag er (wellicht met vergunning) water uit onttrokken worden voor beregening. Als het water stilstaat mag dat niet meer.

Om natte natuur te beschermen, historische grachten op peil te houden en de beroepsvaart gaande te houden, kan het waterschap verbieden water uit watergangen te gebruiken voor beregening. Vaak mag grondwater wel gebruikt worden al kan in extreme situaties ook een verbod ingesteld worden.

Wat zie ik op de kaart? 

Wat kan ik met deze informatie?

De kaart geeft aan dat er in droge tijden weinig wateren zijn met afvoer. Daardoor zijn er weinig mogelijkheden voor beregening uit oppervlaktewater. In stedelijk gebied kunnen waterkwaliteitsproblemen ontstaan in stilstaande en droogvallende watergangen, zoals overlast van botulisme, blauwalg en stank. In de toekomst zal deze situatie vaker optreden. Grondgebruikers zullen zich op droogte kunnen voorbereiden door andere vormen van beregening te kiezen. Daarnaast kunnen ze bodemverbetering toe passen waardoor het vochtvasthoudend vermogen van de bodem toeneemt of meer droogteresistente gewassoorten telen.

Ook laat de kaart zien dat meer beken bedreigd worden door droogval of stilval van stroming. Dit heeft gevolgen voor de soortenrijkdom en vraagt een betere balans tussen het vasthouden en afvoeren van water.

Een natuurbrand is een brand in bos of heidegebied. Door toenemende lange periodes van droogte neemt de kans op natuurbranden toe. Het uiteindelijke natuurbrandrisico is afhankelijk van het soort begroeiing (heide, naaldbos), het aantal en type gebruikers (wandelaars, kampeerders) en de weersomstandigheden (droogte, wind).

Wat zie ik op de kaart?

Wat kan ik met deze informatie?

Aan de hand van de informatie over natuurbrandgevaar kan beoordeeld worden of calamiteitenplannen op orde zijn en of het wenselijk is risico’s verder in te perken door aangepast onderhoud of beheer. Bijvoorbeeld het creëren van brandgangen of minder risicovolle vegetaties.

Wil je meer achtergrondinformatie over de kaarten, klik dan  hier .

Voor informatie over hoe het klimaat gaat veranderen in Oost-Nederland  klik hier .

De kans op overstroming vanuit de grote rivieren is niet groot, maar het kán gebeuren dat de dijk overstroomt of zelfs doorbreekt. Dan zijn de gevolgen meestal groot omdat er in korte tijd heel veel water het gebied binnenstroomt.

Hieronder brengen we het risico op overstroming voor je in beeld.

Wil je weten wat jij kunt doen als er sprake is van een overstroming? Klik dan op onderstaande knop.

Waarom is de maximale overstromingsdiepte van belang? 

De waterhoogte bepaalt hoeveel land er overstroomt. Hoe hoger het water, hoe groter de schade en het aantal slachtoffers.

Wat zie ik op de kaart?

Wat kan ik met deze informatie?

Deze kaarten geven een beeld van de maximale waterhoogte van een gebied.