Luchtwachtpost Vijfhuizen

Voor de oorlog werden op diverse plaatsen in de gemeenten door Nederlandse soldaten posten ingericht en luchtdoel geschut met zoeklichten opgesteld. Bijvoorbeeld in Ferwert het geschut stond aan de Molenlaan, zoeklichten bij de zeedijk aan de Reinderslaan. De soldaten verbleven in barakken of waren bij burgers ingekwartierd. Volgens verhalen werd op oudejaarsdag 1939 op diverse plaatsen met lichtspoormunitie geschoten. Begin 1940 waren de soldaten verdwenen.

Door de Duitsers is ook een luchtwachtsysteem bedacht. In deze omgeving waren posten ingedeeld in het gebied Eisbär waarvan de hoofdpost de radarstelling bij Sondel was. De oranje stippen zijn een Fluchwache 1e Ordnung en de blauwe een Fruchwache 2e Ordnung. Zie de kaart bovenaan.

Op de Waddeneilanden waren de radarposten Tiger op Terschelling en Schlei op Schiermonnikoog. Daar zijn tot op heden nog sporen van terug te vinden.

Dienststelle L00998.

In het najaar van 1940 is bij het Vijfhuizen een uitzichttoren op de zeedijk gebouwd om uit te kijken naar vijandelijke vliegtuigen. De wachtposten verbleven in een barak die stond op het land van P. Porte. Er waren steeds luchtwachters in de toren en om de twee uren werden ze afgelost. Er was een telefoonverbinding met de vliegbasis Leeuwarden. Er waren tot eind 1944 steeds 6 tot 15 mensen in de barak aanwezig. De bevolking in de omgeving werd onder andere betaald voor warm eten, water en brandstof. Eind 1944 hebben de Duitsers hun post verplaatst naar bij de Boerderij van Roeda bij het Noorderleeg. De lokale bevolking van Vijfhuizen begon daarop het hout van de toren te slopen. Er was een borstwering onder om de toren gemaakt van hout met zandzakken er tussen. Op last van de Duitsers moest die door de bewoners in de buurt, voor het oog, weer gerepareerd worden. Een paar weken later hebben de Duitsers de toren laten slopen.

Op andere plaatsen waren ook posten op de zeedijk. Onder andere was er een post Blije ter hoogte van de Aebingaloane (pakjehoeke). Hier was een wachthuisje op de zeedijk gebouwd waar plaatselijke kinderen soms een dropje gingen halen. 

Bij de pier van Holwerd was een gebouwtje in de voet van de zeedijk gebouwd met een uitkijkpost met mitrailleur op de zeedijk (B). Het huis/café werd gevorderd voor de soldaten en er kwam een controlepost met wachthokje voor de toegang van de pier (W). Het gebouw is voor een deel in de dijk ingebouwd geweest. Op de luchtfoto van 1949 is de bunker niet meer aanwezig. Er is bij die locatie een ander gebouwtje geweest dat bij de laatste dijksverhoging in verdwenen.

Na de bevrijding is door de Canadezen geschut opgesteld op de zeedijk bij Holwerd om Ameland te kunnen beschieten. De Canadezen zijn gebleven tot Ameland op 5 juni 1945 van de Duitsers verlost werd. Bij Blije is door de Canadezen een geschutsopstelling gemaakt bij het einde van het Ezelspaadje, de latere Krimpenwei.